خداحافظی با گوشت ارزان؟/ حذف ارز ترجیحی، زنگ خطر گرانی ۶ برابری را به صدا درآورد

سیاست دولت در سال‌های اخیر برای تنظیم بازار گوشت قرمز، بر واردات با ارز ترجیحی استوار بود. بررسی آمارها نشان می‌دهد که در سال گذشته با اوج‌گیری واردات، بازار تا حدودی ثبات قیمتی را تجربه کرد. اما تصمیم اخیر دولت مبنی بر قطع این روند و متکی شدن صرف بر تولید داخلی، آینده بازار گوشت را در هاله‌ای از ابهام فرو برده و نگرانی‌های مصرف‌کنندگان را برانگیخته است.

همشهری در گزارشی به پیامدهای این تصمیم پرداخته و هشدار داده است که با خروج گوشت از فهرست کالاهای اساسی دریافت‌کننده ارز ترجیحی، قرار است تمام نیاز بازار از طریق عرضه گوشت ایرانی تأمین شود. این در حالی است که وزارت جهادکشاورزی نسبت به تبعات این سیاست بر امنیت غذایی کشور ابراز نگرانی کرده است.

سازمان برنامه‌وبودجه نیز به‌تازگی خبر از این تغییر رویکرد و حذف یارانه ارزی واردات گوشت قرمز داده است. با توجه به برآورد مصرف 1.1 میلیون تنی گوشت قرمز در کشور، این سوال مطرح می‌شود که آیا تولید داخلی قادر به تأمین این حجم از تقاضا خواهد بود و حذف واردات چه سناریوهایی را پیش روی بازار قرار خواهد داد؟

تکذیب قیمت یک میلیونی گوشت

در واکنش به اخباری مبنی بر قیمت یک میلیون تومانی گوشت، غلامرضا نوری قزلجه، نماینده مجلس، در جمع خبرنگاران پس از جلسه هیأت دولت اظهار داشت: «قیمت گوشت یک میلیون نیست در مصاحبه‌ها و سؤالات خواهشا قیمت‌گذاری نکنید. اینجور نیست. ما ۸ درصد گوشت مورد نیاز کشور را حداکثر در قالب ارز ترجیحی برای تنظیم بازار داشتیم نه اینکه کل مردم بتوانند با ارز ترجیحی گوشت را تهیه کنند. این هم دلایل خودش را دارد.»

وی در ادامه به اهداف این سیاست جدید پرداخت و افزود: «در وهله اول هدف حمایت از تولید داخلی است و در وهله بعدی هم این است که بتوانیم بازار را تنظیم کنیم و واردات کالا هم بالاخره با توجه به اینکه ارز استفاده می‌کند یک حدی برای کشور دارد. بنابراین ما با تشکل‌های دامداری نشستیم تفاهم کردیم که آنها نسبت به تنظیم بازار از تولید داخل اقداماتی انجام بدهند و در مقابل تا جایی که مقدور است، واردات را کاهش دهیم و این سیاست کلی ما است که هر جا که می‌توانیم با حمایت از تولید داخل و با کمک به افزایش تولید در داخل کشور واردات را کاهش دهیم.»

نوری همچنین در خصوص نظارت بر قیمت‌ها اطمینان داد: «کلیه کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد کشور می‌شوند، با قیمت مصوب و در شبکه مشخص باید توزیع شوند و نظارت بر آنها، هم توسط همکاران ما و هم توسط همکاران وزارت صمت و با همکاری وزارت دادگستری و تعزیرات حکومتی انجام می‌گیرد.»

تاثیر واردات بر بازار گوشت

بر اساس آمارهای گمرک ایران، در سال گذشته 229 هزار تن گوشت قرمز با ارز ترجیحی وارد کشور شده است که حدود 20 درصد کل مصرف را تشکیل می‌دهد. در سال‌های 1401 و 1402 نیز واردات با ارز ترجیحی انجام شد، اما حجم آن به مراتب کمتر بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال 1401 با وجود واردات 48 هزار تنی، بازار در ماه‌های پایانی با تلاطم قیمتی روبرو شد، اما در سال 1402 با افزایش 160 درصدی واردات، بازار نسبتاً باثبات‌تری را تجربه کرد. همچنین در سال 1403 با افزایش 77 درصدی واردات نسبت به سال قبل، قیمت گوشت قرمز، به‌ویژه گوشت گوساله، ثبات نسبی داشت و حفظ آن در فهرست کالاهای اساسی به حمایت از معیشت خانوارها کمک کرد.

سناریوهای پیش رو با حذف واردات

در جریان بازدید اخیر رئیس‌جمهوری از وزارت جهادکشاورزی، شهرزاد مشیری، معاون این وزارتخانه، نسبت به حذف گوشت قرمز از فهرست کالاهای اساسی و پیامدهای آن بر امنیت غذایی هشدار داد. نگرانی اصلی این است که با حذف یارانه ارزی، تامین کامل نیاز بازار بر عهده تولید داخلی خواهد بود، در حالی که هزینه تولید گوشت در ایران به طور قابل توجهی بالاتر از بازارهای جهانی است و افزایش تقاضا می‌تواند منجر به افزایش شدید قیمت‌ها شود.

به عبارت دیگر، حذف گوشت از فهرست کالاهای اساسی می‌تواند زمینه را برای افزایش قیمت فراهم کند و مستقیماً بر زندگی مردم تاثیر بگذارد. در مقابل، این احتمال وجود دارد که فشارهای اقتصادی باعث کاهش قدرت خرید مردم و در نتیجه کاهش تقاضا برای گوشت شود، که این امر ممکن است از شتاب افزایش قیمت بکاهد، اما نتیجه نهایی آن تهدید امنیت غذایی خانوارها خواهد بود. با توجه به افزایش 6 برابری قیمت گوشت در 5 سال گذشته، حذف ارز ترجیحی می‌تواند شوک جدیدی به این بازار وارد کرده و دسترسی به این کالای اساسی را برای بسیاری از ایرانیان دشوارتر سازد.