شوک قیمتی در بازار لبنیات: محصولات لبنی چقدر گران می‌شوند؟
با افزایش ۲۷.۸ درصدی قیمت شیر خام، بازار لبنیات در آستانه یک تحول قیمتی بزرگ قرار گرفته است. این افزایش که مستقیماً بر قیمت محصولاتی نظیر شیر پاستوریزه، پنیر و ماست تأثیر می‌گذارد، نگرانی‌هایی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.
مهرماه سال گذشته، زمانی که قیمت شیر خام با افزایش مواجه شد، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران اعلام کرده بود که هر یک درصد افزایش در قیمت شیر خام، به‌طور میانگین ۰.۷ درصد بر قیمت محصولات لبنی تأثیر می‌گذارد. با این حساب، افزایش ۲۷.۸ درصدی کنونی در قیمت شیر خام، به تنهایی می‌تواند منجر به رشد ۱۹.۴۵ درصدی میانگین قیمت محصولات لبنی شود. اما تجربه سال گذشته نشان می‌دهد که ضریب اثرپذیری اقلام مشمول قیمت‌گذاری، معمولاً بالاتر از این میانگین است و احتمالاً شاهد رشد قیمتی بیش از ۱۹.۴۵ درصد خواهیم بود.
بازخوانی افزایش قیمت‌های سال گذشته
پس از ابلاغ رسمی مصوبه افزایش قیمت شیر خام در مهرماه ۱۴۰۳ و به دنبال آن تعیین قیمت‌های جدید محصولات لبنی، در شرایطی که شیر خام ۲۰ درصد گران شده بود، قیمت محصولات مشمول قیمت‌گذاری تا ۳۰ درصد افزایش یافت. در آن مقطع، قیمت شیر پاستوریزه کم‌چرب بطری ۲۹.۶ درصد و شیر کیسه‌ای کم‌چرب ۳۰ درصد افزایش یافت. همچنین، قیمت پنیر یو اف ۲۶.۱ درصد و ماست دبه کم‌چرب نیز ۲۹.۸ درصد گران شد. این ارقام نشان می‌دهند که در دور قبلی، میانگین اثرپذیری اقلام لبنی مشمول قیمت‌گذاری از تغییرات قیمت شیر خام، به جای ۰.۷ برابر، ۱.۴ برابر بوده است؛ سناریویی که احتمال تکرار آن در نوبت جدید نیز وجود دارد.
سناریوی گرانی محصولات لبنی پرمصرف
در مهرماه سال گذشته، پس از افزایش رسمی قیمت لبنیات، چندین بار دیگر نیز قیمت محصولات لبنی غیرمشمول قیمت‌گذاری با افزایش قابل توجهی روبرو شدند و به نظر می‌رسد این روند امسال نیز تکرار شود. اما اقلام مشمول قیمت‌گذاری، به جز تغییرات قیمتی میان برندها، نسبتاً باثبات هستند و نمی‌توانند افزایش زیادی داشته باشند.
بر اساس محاسبات مربوط به قیمت جدید شیر خام، در صورت تکرار سناریوی سال گذشته، به دنبال افزایش ۲۷.۸ درصدی قیمت شیر خام (از کیلویی ۱۸ هزار تومان به ۲۳ هزار تومان)، قیمت شیر پاستوریزه کم‌چرب معمولی بطری ۱ لیتری از ۲۸ هزار تومان به بیش از ۳۹ هزار تومان خواهد رسید. همچنین، قیمت شیر پاستوریزه کیسه‌ای کم‌چرب ۹۰۰ گرمی نیز با همین رویه از ۲۳.۴ هزار تومان به بیش از ۳۳ هزار تومان افزایش می‌یابد.
با این حساب، قیمت پنیر یو اف ۴۰۰ گرمی نسبتاً چرب که اکنون ۵۶ هزار تومان است، به بالای ۷۶ هزار تومان می‌رسد و قیمت مصوب ماست کم‌چرب دبه ۲.۸ کیلوگرمی نیز از ۷۷.۵ هزار تومان به مرز ۱۱۰ هزار تومان افزایش خواهد یافت.
دیدگاه دامداران و صنایع لبنی در مواجهه با قیمت‌های جدید
در این دومینوی تورمی اقتصاد ایران، در حالی که مصرف‌کنندگان قادر به تحمل افزایش قیمت لبنیات بر مبنای رشد ۲۷.۸ درصدی قیمت شیر خام نیستند، از سوی دیگر تولیدکنندگان شیر یعنی دامداران نیز از تعیین قیمت تضمینی ۲۳ هزار تومان برای هر کیلوگرم شیر خام ناراضی‌اند. آنها این قیمت را نه تنها غیرمنصفانه، بلکه تهدیدی جدی برای بقای صنعت دامداری کشور می‌دانند. دامداران پیش از این، با در نظر گرفتن حاشیه سود ۷ درصدی، قیمت ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان برای هر کیلوگرم شیر خام را پیشنهاد داده بودند تا هم تورم سنگین نهاده‌های دامی جبران شود و هم چرخ معیشت آنها بچرخد. اما با تصویب قیمت ۲۳ هزار تومانی، معتقدند تولید شیر برای آنها زیان‌ده خواهد بود.
در سوی دیگر، پس از ابلاغ قیمت مصوب شیر خام، صنایع لبنی اعلام کردند که میانگین سهم شیر مصرفی در محصولات لبنی، بسته به نوع کالا تا ۹۰ درصد و با میانگین ۶۵ درصد است. بر این اساس، میزان اثربخشی قیمت شیر خام در رشد قیمت محصولات در سال ۱۴۰۴ معادل ۱۸ درصد خواهد بود. همچنین، ۲۴ درصد نیز به دلیل هزینه‌های دستمزد، سربار تولید، حمل‌ونقل، بسته‌بندی، تغییرات نرخ ارز و انرژی به قیمت‌ها اضافه می‌شود. گرچه مصوبه نهایی افزایش قیمت شیر خام و محصولات لبنی و زمان اجرای آن قرار است متعاقباً و پس از هماهنگی با سازمان حمایت اعلام شود، اما به نظر می‌رسد صنایع لبنی بر روی افزایش ۴۲ درصدی قیمت به جمع‌بندی رسیده‌اند که این رقم با محاسبات داخلی نیز همخوانی دارد.
