بورس در شوک جنگی؛ سقوط آزاد بازار سرمایه پس از ۹ روز تعطیلی
بازار سهام ایران در نخستین روز کاری پس از یک تعطیلی کم‌سابقه، با ریزشی گسترده و فضای کاملاً منفی آغاز به کار کرد.
با پایان تعطیلی ۹ روزه بورس که به دنبال تنش‌های نظامی اخیر میان ایران، آمریکا و اسرائیل رقم خورد، بازار سرمایه کشور در روز گذشته با شوکی کم‌سابقه مواجه شد. شاخص کل بورس با کاهش بیش از دو درصدی، شرایطی کاملاً منفی را تجربه کرد و صف‌های فروش گسترده در بیش از ۷۵۰ نماد، دادوستدها را به حالت قفل‌شده درآورد.
ارزش معاملات دیروز به حدود ۳۵۰۰ میلیارد تومان کاهش یافت که پایین‌ترین سطح آن از آغاز سال جاری تاکنون محسوب می‌شود. در همین حال، خروجی نقدینگی از بازار نیز به بیش از ۲۴۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان از غلبه هیجان منفی و عدم اطمینان در میان فعالان بازار داشت.
هاتف شاملو، کارشناس بازار سرمایه، در تحلیل وضعیت روز گذشته عنوان کرد: «در شرایطی که کشور در روزهای گذشته درگیر یکی از پرریسک‌ترین مقاطع تاریخی خود به دلیل درگیری مستقیم نظامی با اسرائیل و آمریکا بود، بورس ایران نیز تحت‌تاثیر این وضعیت اضطراری قرار گرفت.» او تأکید کرد که تصمیم سازمان بورس برای تعطیلی موقت بازار، در ابتدا به‌عنوان اقدامی احتیاطی در راستای کنترل هیجانات ارزیابی شد، اما بازگشایی بدون برنامه‌ریزی و بدون پشتیبانی مالی لازم، انتقادات بسیاری را به دنبال داشت.
تعطیلی ۹ روزه بازار سهام، با هماهنگی دولت و نهادهای اقتصادی انجام شد تا از بروز نوسانات شدید و واکنش‌های روانی منفی در بحبوحه بحران نظامی جلوگیری شود. در این مدت تنها صندوق‌های درآمد ثابت به‌صورت محدود فعالیت کردند تا سرمایه‌گذاران امکان برداشت‌های مالی ضروری را داشته باشند.
اما آغاز به کار دوباره بازار، در شرایطی صورت گرفت که هیچ‌گونه بسته حمایتی یا تغییر در دامنه نوسان ارائه نشده بود. شاملو در ادامه اظهار داشت که اعلام آتش‌بس و بازگشایی بازار بدون فراهم‌سازی زیرساخت‌های حمایتی، موجب فشار فروش سنگینی شد که ناشی از نیازهای مالی سرمایه‌گذاران و نبود اطمینان نسبت به آینده بود.
وی با اشاره به تجربه‌های پیشین بازار در مواجهه با بحران‌های سیاسی و نظامی افزود: «فعالان بازار که حافظه تاریخی از جنگ تحمیلی را دارند، این‌بار با بحرانی متفاوت و غیرمنتظره روبه‌رو شدند. انتظار می‌رفت سازمان بورس با تکیه بر تجربیات گذشته و هم‌افزایی با نهادهایی مانند بانک مرکزی، از بازگشایی بدون پشتیبانی جلوگیری می‌کرد.»
از دید شاملو، نبود منابع مالی کافی در بازار و حفظ دامنه نوسان ۳ درصدی در این شرایط پرریسک، نشان‌دهنده فقدان درک دقیق از شرایط بحرانی بود. او تأکید کرد که در این مواقع، کاهش دامنه نوسان به بازه‌هایی محدودتر مانند مثبت و منفی یک درصد، می‌توانست جلوی ریزش شدید را بگیرد. همچنین، فعال‌سازی صندوق‌های تثبیت و حمایت بازار سرمایه، همراه با تزریق منابع حداقل ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومانی از طریق دولت یا بانک مرکزی، از جمله اقداماتی بود که می‌توانست مانع از بروز چنین وضعیت بحرانی شود.
نقدها به عملکرد سازمان بورس تنها به بعد فنی محدود نمانده، بلکه تصمیم‌گیری وزیر اقتصاد تازه‌وارد نیز مورد توجه قرار گرفته است. اصرار بر بازگشایی سریع بازار بدون بسترسازی لازم، فضایی از بی‌اعتمادی را در میان سهامداران رقم زد.
عرفان کاظم‌زاده، دیگر کارشناس بازار سرمایه، نیز با اشاره به تعطیلی اخیر بازار عنوان کرد: «بورس ایران در روزهای گذشته نوسانات و تحولات قابل‌توجهی را به خود دیده است. تعطیلی روزهای گذشته بازار که به دلیل شرایط خاص کشور اعمال شد، فرصتی بود تا نهادهای مسوول از جمله وزارت اقتصاد، سازمان بورس و بانک مرکزی تمهیداتی برای حمایت از بازار و کاهش التهابات آن بیندیشند.»
وی افزود که انتظار می‌رفت با بازگشایی بورس، شاهد اعمال سیاست‌هایی چون تزریق نقدینگی یا حمایت هدفمند از سهام شاخص‌ساز باشیم، اما چنین نشد. نتیجه این کم‌توجهی، نمایان شدن تصویر بازاری رهاشده و فاقد حمایت بود که خاطره بازارهای مالی کشورهای بحران‌زده را زنده کرد.
به گفته کاظم‌زاده، یکی از اصلی‌ترین انتقادات، نبود منابع مالی کافی برای مقابله با ریزش بود. در حال حاضر نیز احتمال تداوم فشار فروش و خروج برخی سهامداران از بازار طی روزهای آینده وجود دارد. وی تأکید کرد که برای بازگرداندن تعادل به بازار، تدوین و اجرای بسته‌های حمایتی نظیر کاهش موقت دامنه نوسان، تسهیل فرآیند معاملات و تزریق منابع مالی الزامی است.
در مجموع، کارشناسان معتقدند که عدم هماهنگی میان نهادهای اقتصادی در روزهای حساس اخیر، منجر به از دست رفتن فرصت‌هایی کلیدی در مسیر بازسازی اعتماد عمومی به بازار سهام شده است. از نگاه تحلیلگران، بازگشت بازار به شرایطی پایدار، نیازمند گذشت زمان و اتخاذ تدابیر جدی‌تر در زمینه حمایت مالی و مدیریت روانی بازار خواهد بود.
