چرا کالابرگ الکترونیک دیگر جذاب نیست؟ | دلایل کاهش استقبال مردم
با گذشت چند دوره اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، استقبال خانوارها کاهش یافته و علت اصلی، فاصله گرفتن این طرح از رسالت اصلی خود یعنی جبران اثرات تورمی حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد یارانه تشویقی فعلی قادر به ترمیم قدرت خرید خانوارها نیست.
طرح کالابرگ الکترونیک در ابتدا با هدف کاهش اثرات تورمی ناشی از حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی و حمایت از معیشت خانوارهای کم‌درآمد شکل گرفت. این موضوع در دیدار اخیر مقام معظم رهبری با اعضای هیأت دولت نیز مورد تأکید قرار گرفت. با این حال، اجرای این طرح در سال‌های اخیر به مرور از هدف اصلی خود فاصله گرفته و به محدودسازی صرف توزیع یارانه بین مشمولان تبدیل شده است.
اجرای اولیه طرح کالابرگ از دوران کرونا مطرح شد و تأمین زیرساخت‌ها به پاییز ۱۴۰۱ بازمی‌گردد. اجرای آزمایشی آن در آذرماه همان سال در استان‌های هرمزگان، قزوین، گیلان و مرکزی آغاز شد. پیش از آن، مجلس شورای اسلامی شرط کرده بود که حذف ارز ترجیحی در قانون بودجه ۱۴۰۱ با اجرای کالابرگ، اثرات تورمی بر خانوارهای کم‌درآمد جبران شود.
مرحله نخست طرح کالابرگ از اسفند ۱۴۰۱ در سراسر کشور اجرایی شد، اما در آن زمان، مشمولان فقط یک ماه قبل از واریز یارانه نقدی، امکان استفاده از کالابرگ برای خرید کالاهای اساسی را داشتند. بی‌رغبتی خانوارها باعث شد در مرحله دوم (خرداد ۱۴۰۲) دولت یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی ارائه دهد، مشروط بر اینکه ۲۰۰ هزار تومان از یارانه نقدی برای خرید کالابرگ تخصیص داده شود. با این حال، این اقدام نیز موفقیتی در جذب مردم نداشت.
در ادامه، طرح فجرانه از دهه فجر ۱۴۰۲ تا عید فطر ۱۴۰۳ اجرایی شد و خانوارها با خرید اقلام کالابرگ می‌توانستند از یارانه تشویقی ۲۰۰ هزار تومانی بهره‌مند شوند. در این دوره، حتی امکان دریافت یارانه تشویقی بدون خرج‌کردن یارانه نقدی وجود داشت.
مشکل اصلی، نحوه تعیین قیمت مبنای کالاهای اساسی در طرح کالابرگ است. مجلس اعلام کرده بود قیمت کالاها باید بر اساس شهریور ۱۴۰۰ باشد، اما دولت سیزدهم پس از حذف ارز ترجیحی، قیمت مبنا را اردیبهشت ۱۴۰۱ تعیین کرد و هزینه تورم را در قالب یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی جبران نمود. مرحله فجرانه، با افزایش سه برابری یارانه تشویقی به ۲۰۰ هزار تومان، استقبال ۹۰ درصدی مشمولان را به دنبال داشت و نشان داد که ثبات قیمت و یارانه مناسب، کلید موفقیت کالابرگ است.
در ادامه، مرحله جدید طرح کالابرگ با وجود تورم بالا در گروه غذایی، نه یارانه تشویقی تغییر یافته و نه قیمت مبنای کالاهای اساسی تعیین شده است. در نتیجه، کالابرگ جدید تنها به ارائه یارانه محدود به مشمولان می‌پردازد و قدرت خرید واقعی خانوارها را ترمیم نمی‌کند.
