بنزین ۵۰۰۰ تومانی و حذف گسترده سهمیه خودروها از نیمه آذر ۱۴۰۴
مصوبه جدید دولت درباره بنزین، مسیر مصرف سوخت را برای میلیون‌ها راننده دگرگون می‌کند. با نزدیک شدن به نیمه آذر ۱۴۰۴، تغییرات گسترده در سهمیه‌ها، نرخ تازه ۵۰۰۰ تومانی و حذف یارانه برای گروه بزرگی از خودروها، پرسش‌های جدی درباره آینده هزینه‌های سوخت خانوارها ایجاد کرده است.
مصوبه تازه هیأت دولت که روز سه‌شنبه ۴ آذر ۱۴۰۴ تصویب شد، عملاً آغاز فصل جدیدی در نظام یارانه‌ای بنزین را رقم می‌زند؛ فصلی که در آن ساختار سهمیه‌بندی، قیمت‌گذاری و سطح دسترسی مالکان خودروها به یارانه سوخت، دستخوش تغییراتی اساسی شده است. در ظاهر، دولت تأکید می‌کند که سهمیه‌های فعلی با نرخ‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان حفظ می‌شود، اما بررسی خطوط این مصوبه نشان می‌دهد که رویکرد کلی به سمت محدودسازی جدی یارانه و گسترش دامنه بنزین ۵۰۰۰ تومانی رفته است؛ تغییری که برای بسیاری از مالکان خودرو تأثیر مستقیم خواهد داشت.
بر اساس این مصوبه، ساختار تازه‌ای تحت عنوان «نرخ سوم» تعریف شده که بنزین ۵۰۰۰ تومانی را در مرکز آن قرار می‌دهد. این نرخ که معادل حداقل ۱۰ درصد قیمت خرید از پالایشگاه تعیین شده، از نیمه دوم آذرماه ۱۴۰۴ اجرا می‌شود و جایگزین نرخ بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومانی خواهد شد. هم‌زمان، دولت تأکید کرده کارت جایگاه دیگر یارانه‌ای نخواهد بود و از این پس استفاده از آن تنها با نرخ ۵۰۰۰ تومان امکان‌پذیر است؛ تغییری که عملاً کارت سوخت شخصی را به تنها ابزار دسترسی به بنزین یارانه‌ای تبدیل می‌کند.
با ایجاد چنین فاصله قیمتی میان نرخ‌های یارانه‌ای (۱۵۰0) و نرخ آزاد جدید (۵۰۰۰)، انگیزه برای استفاده از کارت سوخت شخصی به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای کارت اضطراری جایگاه به حداقل برسد.
حذف سهمیه چهار گروه خودرویی از نیمه آذر
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مصوبه، حذف کامل سهمیه از چهار گروه خودروست: خودروهای پلاک دولتی (به جز آمبولانس)، خودروهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، خودروهای وارداتی خارجی و خودروهای نوشماره داخلی. با این تصمیم، تمامی خودروهای صفر کیلومتر و خودروهایی که تعویض پلاک می‌شوند، از نیمه آذر، با نرخ ۵۰۰۰ تومانی سوخت‌گیری خواهند کرد. این موضوع پرسش‌های قابل‌توجهی ایجاد کرده است؛ از جمله اینکه آیا هر خودروی تازه تولیدشده باید از ابتدا با بنزین ۵۰۰۰ تومانی پر شود و آیا خودروهای کارکرده که تعویض پلاک می‌شوند نیز مشمول همین وضعیت خواهند بود؟
محدودیت شدید برای مالکان بیش از یک خودرو
در بند دیگری از مصوبه، دولت اعلام کرده هر فرد تنها برای یکی از خودروهای تحت مالکیتش می‌تواند سهمیه دریافت کند. بنابراین، مالکان خودروهای دوم و سوم از نیمه آذر مجبور خواهند بود تمام مصرف خود را با نرخ ۵۰۰۰ تومانی تأمین کنند. این تصمیم، یارانه بنزین را به حداقل ممکن رسانده و آن را تنها به ۶۰ لیتر با نرخ ۱۵۰۰ و ۱۰۰ لیتر با نرخ ۳۰۰۰ تومان برای هر کد ملی محدود می‌کند.
وزارت نفت موظف شده ظرف یک ماه سامانه‌ای برای ثبت و انتخاب خودروی سهمیه‌دار توسط مالکان فراهم کند. این اقدام به‌طور مستقیم مالکان چند خودرو را هدف قرار می‌دهد و با اینکه هدف اصلی آن حذف یارانه از دهک‌های بالای درآمدی عنوان شده، اما بسیاری از خانواده‌های طبقه متوسط که چند خودرو برای نیازهای روزمره دارند نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
سهمیه تاکسی‌های اینترنتی و مشوق جدید
در بخش دیگری از مصوبه، سهمیه تاکسی‌های اینترنتی نظیر اسنپ و تپسی مطابق سهمیه عمومی تعیین شده، اما برای جبران افزایش هزینه‌ها، دولت وعده داده سهمیه اعتباری ریالی متناسب با تفاوت نرخ ۵۰۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی پرداخت کند. این حمایت به معنای پرداخت ۲۰۰۰ تومان یارانه نقدی برای بخشی از مصرف رانندگان فعال خواهد بود. وزارت کشور همراه با دستگاه‌های دیگر باید ظرف سه ماه سامانه‌ای برای شناسایی و تخصیص این اعتبار ایجاد کند. تا آن زمان، رانندگان باید با سهمیه‌های شخصی یا بنزین ۵۰۰۰ تومانی سوخت‌گیری کنند.
تغییر سهمیه خودروهای دوگانه‌سوز از ابتدای بهمن
در راستای سیاست تشویق به استفاده از گاز CNG، سهمیه نرخ دوم خودروهای دوگانه‌سوز از ابتدای بهمن ۱۴۰۴ به نصف کاهش خواهد یافت. هرچند این اقدام در ظاهر برای افزایش تمایل به استفاده از CNG است، اما برای مالکان دوگانه‌سوزی که امکان استفاده دائم از گاز را ندارند، فشار هزینه‌ای ایجاد خواهد کرد.
تشکیل کارگروه دائمی قیمت‌گذاری سوخت
مصوبه جدید همچنین تشکیل کارگروهی دائمی برای سیاست‌گذاری سوخت را پیش‌بینی کرده که اختیار کامل تعیین سهمیه‌ها و نرخ بنزین ۵۰۰۰ تومانی را خواهد داشت و قرار است به صورت فصلی نرخ‌ها را بازنگری کند. این ساختار تازه، تصمیم‌گیری در حوزه سوخت را از حالت مقطعی خارج کرده و قدرت بیشتری برای اعمال افزایش‌های تدریجی به دولت می‌دهد.
آغاز دوره جدید هدفمندسازی یارانه بنزین
در مجموع، این مصوبه نشان می‌دهد دولت مسیر انقباض شدید یارانه‌ها را انتخاب کرده است؛ مسیری که با حذف سهمیه خودروهای دولتی، خارجی و نوشماره، و محدودسازی سهمیه به تنها یک خودرو برای هر فرد، عملاً یارانه بنزین را به کمترین سطح ممکن می‌رساند. در کنار این موارد، نرخ ۵۰۰۰ تومانی به عنوان قیمت مرجع جدید، بخشی از راهبرد دولت برای کاهش کسری بودجه و مقابله با قاچاق سوخت است، هرچند می‌تواند تبعات تورمی قابل توجهی نیز در پی داشته باشد. با وجود این، انتخاب قیمت ۵۰۰۰ تومان، به‌وضوح نشان می‌دهد که دولت هنوز با قیمت تمام‌شده مورد ادعایش فاصله دارد و در گام‌های نخست ترجیح داده مسیر افزایش را مرحله‌به‌مرحله جلو ببرد.
