آیا جنگ اوکراین و روسیه رو به پایان است؟
در حالی که پیشنهاد آتش‌بس ۳۰ روزه از سوی ایالات متحده به اوکراین ارائه شده و این کشور با آن موافقت کرده، تحولات جدید در میدان جنگ و عرصه دیپلماسی ممکن است تغییرات اساسی در روند جنگ ایجاد کند.
اوکراین در حال حاضر در موقعیت بهتری نسبت به زمانی که در کاخ سفید با چالش‌های دیپلماتیک روبه‌رو شد، قرار دارد. به نظر می‌رسد این کشور توانسته است تا حدودی ابتکار عمل را به دست گیرد. زمانی که از ژنرال «پالیسا» پرسیده شد که در صورت رد آتش‌بس از سوی روسیه چه خواهد شد، او پاسخ داد: «فقط خدا می‌داند. اما به این فکر کنید، در سه هفته گذشته، رسانه‌ها گفته‌اند که اوکراین نمی‌خواهد صلح کند. حالا ما ثابت کرده‌ایم که این درست نیست.» در میدان جنگ و میز مذاکره، موفقیت‌های کوتاه‌مدت هیچ‌گاه تضمینی برای پیروزی نهایی نبوده است، اما اوکراین توانسته است از شکست قطعی بگریزد و وضعیت خود را برای ادامه مبارزه حفظ کند.
در تاریخ ۱۱ مارس، ایالات متحده پیشنهاد آتش‌بسی ۳۰ روزه به اوکراین ارائه داد که پس از مشورت‌های داخلی، اوکراین این پیشنهاد را پذیرفت. این پیشنهاد مشروط به اقدام مشابه از سوی روسیه بود و به‌عنوان گامی مهم در کاهش تنش‌ها و ازسرگیری ارسال کمک‌های نظامی از سوی ایالات متحده به اوکراین تلقی می‌شود. مذاکرات در جده ادامه یافت و بر تضمین‌های امنیتی و ازسرگیری کمک‌ها تأکید شد. این آتش‌بس به اوکراین فرصتی داده است تا نیروهای خود را تجدید کرده و موقعیت خود را در برابر روسیه تقویت نماید.
اوکراین در جنگ توانسته است بارها به‌طور معجزه‌آسا فاجعه‌هایی که در آستانه وقوع بودند را به پیروزی‌های نسبی تبدیل کند. در همین راستا، در عرصه دیپلماتیک نیز ممکن است موفقیت مشابهی حاصل شود. در تاریخ ۱۱ مارس، ایالات متحده پیشنهاد آتش‌بس فوری ۳۰ روزه را مطرح کرد و اوکراین پس از بررسی‌های لازم آن را پذیرفت.
این پیشنهاد که بر اساس اقدام مشابه از سوی روسیه بود، به‌عنوان گامی اساسی برای کاهش تنش‌ها و جلوگیری از تشدید جنگ مطرح شد. این تصمیم نه تنها به کاهش خشونت‌ها کمک کرد، بلکه زمینه ازسرگیری ارسال تسلیحات و اطلاعات از ایالات متحده به اوکراین را نیز فراهم ساخت. به نظر می‌رسد که این تحول ممکن است ورق بازی را به نفع اوکراین در برابر روسیه برگرداند. «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا در این خصوص اظهار داشت: «ما اکنون این پیشنهاد را به روس‌ها ارائه خواهیم داد و امیدواریم که آنها آن را بپذیرند؛ بپذیرند که صلح را انتخاب کنند.» او همچنین تأکید کرد: «اکنون توپ در زمین آنهاست.»
بحران دیپلماتیک پس از درگیری لفظی ترامپ و زلنسکی
پس از درگیری لفظی تلویزیونی میان «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در تاریخ ۲۸ فوریه، روابط دو کشور وارد یک دوره تنش‌آمیز شد. ترامپ در آن گفتگو با حملات تند به زلنسکی، او را به عدم تمایل به صلح متهم ساخت. پس از این برخورد، ترامپ دستور اخراج هیئت اوکراینی از کاخ سفید را صادر کرد که خود نشان‌دهنده تغییر در روابط دیپلماتیک دو کشور بود. در پی این اتفاقات، ایالات متحده تصمیم به توقف ارسال تسلیحات و اطلاعات حیاتی به اوکراین گرفت، اطلاعاتی که برای پیشبرد جنگ در میدان نبرد حیاتی بودند.
در واکنش به این تحولات، زلنسکی در تاریخ ۴ مارس نامه‌ای به ترامپ نوشت و اختلاف به‌وجود آمده را «تأسف‌آور» خواند و بار دیگر بر تمایل خود به دستیابی به صلح تأکید کرد. رئیس‌جمهور اوکراین در این نامه همچنین پیشنهاد آتش‌بس جزئی را مطرح کرد که بر توقف حملات از طریق هوا یا دریا متمرکز بود. در همین حال، کشورهای بریتانیا و فرانسه نیز به‌طور غیررسمی وارد عمل شدند و تلاش کردند تا این بحران دیپلماتیک را کاهش دهند.
پیشرفت در مذاکرات جده و تأکید بر کمک‌های نظامی آمریکا
مذاکراتی که در جده و با میانجی‌گری عربستان سعودی برگزار شد، فرصتی برای مصالحه به وجود آورد. این مذاکرات که در یک زمین بی‌طرف برگزار شد، به نظر می‌رسید بیشتر مناسب گفت‌وگوهای رقبای دیرینه باشد تا متحدانی که درگیر جنگی طولانی هستند. با توجه به این فاصله‌گیری از سیاست‌های پرتنش واشنگتن، مذاکرات در فضایی آرام‌تر و مستقل‌تر از رقابت‌های قدرت‌های جهانی به پیش رفت. این امر به‌ویژه در شرایطی حائز اهمیت بود که تنش‌ها در اردوگاه ترامپ به اوج خود رسیده و اختلافات جدی در خصوص سیاست‌های خارجی «اول آمریکا» به وجود آمده بود.
در حالی که در گذشته اقدامات افراد مانند «جی‌دی ونس»، معاون رئیس‌جمهور که با اوکراین دشمنی داشت، تنش‌های زیادی را ایجاد کرده بود، این بار ترمیم روابط بر دوش «مارکو روبیو»، وزیر خارجه و «مایک والتز»، مشاور امنیت ملی قرار گرفت. این دو مقام که هرکدام با استراتژی‌های خاص خود شناخته می‌شوند، توانستند روند مذاکرات را پیش ببرند، حتی با وجود حمله پهپادی به مسکو که اوکراین ادعا کرد پالایشگاهی در این شهر و چند هدف حساس دیگر را هدف قرار داده است.
در مذاکرات جده، اوکراینی‌ها ابتدا پیشنهاد آتش‌بس جزئی از سوی زلنسکی را مطرح کردند که شامل توقف حملات در برخی مناطق از خطوط مقدم بود. در مقابل، آمریکایی‌ها پیشنهاد آتش‌بس کامل برای مدت ۳۰ روز را ارائه دادند که در صورت توافق طرفین، قابل تمدید بود. پس از مشورت‌های داخلی، هیئت اوکراینی این پیشنهاد را پذیرفت و وارد مرحله جدیدی از مذاکرات شدند. موضوع اصلی بحث در این مذاکرات به بازگشت کمک‌های نظامی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس کشیده شد. تنها چند ساعت پس از پایان نشست‌ها، ژنرال «پاولو پالیسا»، معاون دفتر ریاست جمهوری اوکراین تأکید کرد که پشتیبانی نظامی مجدداً از سر گرفته خواهد شد.
توافق جده و پرسش‌های مربوط به امنیت و آینده جنگ
جزئیات دقیق توافق جده هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است، اما در بیانیه مشترک منتشر شده، تأکید شده است که تلاش‌های انسانی باید بخش اساسی فرایند صلح را تشکیل دهد. این تأکید به ویژه در راستای اقدامات حساسی مانند تبادل اسرای جنگی، آزادی بازداشت‌شدگان غیرنظامی و بازگشت کودکان اوکراینی که به‌طور اجباری منتقل شده‌اند، مطرح شده است.
علاوه بر این، طرفین توافق کردند که به‌زودی توافقی جامع برای توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین امضا کنند که این امر می‌تواند در تقویت اقتصاد این کشور و تأمین امنیت و رفاه بلندمدت آن تأثیرگذار باشد. این توافق که قرار بود در دیدار شکست‌خورده کاخ سفید به امضاء برسد، اکنون در پی رسیدن به توافق نهایی است. جزئیات دقیق این توافق هنوز در هاله‌ای از ابهام است، اما واضح است که ترامپ این توافق را نه تنها به‌عنوان جبران حمایت‌های گذشته آمریکا از اوکراین می‌بیند، بلکه آن را تضمینی ضمنی برای دفاع از منافع اقتصادی آمریکا در اوکراین معرفی کرده است.
ولودیمیر زلنسکی تا به امروز با هرگونه آتش‌بس بدون تضمین‌های امنیتی صریح از سوی آمریکا مخالفت کرده است. نگرانی اصلی او این است که روسیه ممکن است از هرگونه توقف موقت در درگیری‌ها برای تجدید تسلیحات خود استفاده کرده و حملات جدیدی آغاز کند. در این راستا، «مایک والتز»، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، اعلام کرد که ضمانت‌های امنیتی برای اوکراین در حال بررسی هستند، اما جزئیات دقیقی در این زمینه ارائه نشده است.
بریتانیا و فرانسه نیز به‌طور مثبت از توافق جده استقبال کرده‌اند و آن را گامی مهم در راستای کاهش تنش‌ها و دستیابی به صلح دانسته‌اند. در تاریخ ۱۱ مارس، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه میزبان رؤسای ستاد مشترک ارتش از بیش از ۳۰ کشور بود تا «تضمین‌های امنیتی معتبر» برای اوکراین تعیین کنند. یکی از گزینه‌هایی که مطرح شد، ایجاد نیروی «تضمینی» اروپایی بود که در صورت دستیابی به آتش‌بس، به اوکراین اعزام خواهد شد. این نیرو که تعداد آن بین ۲۰،۰۰۰ تا ۳۰،۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود، به‌عنوان یک راهکار عملی برای تقویت امنیت اوکراین و تضمین رعایت شروط آتش‌بس پیشنهاد شده است.
