فوری: تهران در آستانه تعطیلی اضطراری آبان ماه!
در پی اظهارات هشداردهنده اخیر رئیس‌جمهور مبنی بر لزوم تخلیه تهران در صورت تداوم خشکسالی، اکنون کارشناسان زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند.
بحران آب، تهران را به مرز انفجار رساند: زنگ خطر تعطیلی‌های اضطراری در آبان ماه
اظهارات اخیر رئیس‌جمهور، مبنی بر اینکه «باران نبارد، تهران باید تخلیه شود»، تازه‌ترین هشدار جدی درباره وضعیت بحرانی منابع آب پایتخت است. او پیش‌تر تاکید کرده بود که در صورت ادامه شرایط فعلی، جیره‌بندی آب از آذر ماه اجتناب‌ناپذیر است و اگر خشکسالی پایان نیابد، چاره‌ای جز تخلیه کردن تهران باقی نخواهد ماند.
علی بیت‌اللهی، کارشناس بحران و مدیر بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تایید وخامت اوضاع، غیرممکن بودن سناریوی تخلیه را تشریح می‌کند و این اظهارات را بیشتر جنبه هشدار می‌داند. وی می‌گوید:
«با توجه به جمعیت بالای تهران، تخلیه آن امکان‌پذیر نیست زیرا تخلیه جمعیت ۱۰ تا ۱۵میلیون نفری، حتی به‌صورت جزئی، امکان‌پذیر نیست. اولا این جمعیت قابل انتقال نیست و ثانیا مقصدی برای انتقال وجود ندارد؛ زیرا مناطق دیگر کشور نیز با بحران کم‌آبی مواجهند و از نظر منابع آبی شرایط مناسبی ندارند. بنابراین، تخلیه تهران بیشتر جنبه هشدار داشته است.»
این کارشناس در ادامه، با یادآوری تعطیلی‌های سال گذشته به دلیل کسری برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان، به بازار می‌گوید: دولت ممکن است در هفته‌ها یا حتی روزهای آینده این بار به دلیل خشکسالی، پایتخت را تعطیل کند تا شاید بتواند از شدت مصرف آب در تهران بکاهد.
«مُسکن‌های موقتی» جواب نمی‌دهد: ما در وضعیت فورس ماژور قرار داریم
بیت‌اللهی با بیان اینکه کشور در شرایط فورس ماژور قرار گرفته، خاطرنشان می‌سازد: هرچند تعطیلی پایتخت تبعات گسترده‌ای به دنبال خواهد داشت، اما در شرایط کنونی چاره‌ای جز اتخاذ تدابیری برای تأمین آب روزانه نیست. او این اقدامات را صرفاً مُسکن‌های موقتی می‌داند و هشدار می‌دهد: «در صورت تداوم رویکرد عرضه‌محور و سازه‌ای، نه‌تنها بحران فروکش نخواهد کرد، بلکه به‌دلیل تشدید فشار بر منابع طبیعی، وضعیت وخیم‌تر خواهد شد.»
معمای مصرف آب تهران: چالش جمعیت چند میلیونی و ظرفیت‌های اکولوژیک
مدیر بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به تفاوت الگوی مصرف در تهران و سایر مناطق اشاره می‌کند. به گفته او، درحالی‌که به طور متوسط بیش از ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد، به دلیل تراکم بالای جمعیت در تهران، حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد مصرف آب در این شهر مربوط به بخش شرب و بهداشتی است. بیت‌اللهی تأکید می‌کند: اینکه در منطقه‌ای با این حجم بارگذاری جمعیتی، بحران آب رخ دهد، امری کاملاً محتمل و قطعی بود.
این تمرکز بیش از حد جمعیت و خارج از ظرفیت اکولوژیک، فشار سنگینی بر منابع آبی وارد کرده است. وی ادامه داد:
«در حال حاضر، بیش از ۴۰ درصد جمعیت کشور در ۱۰ نقطه کانونی متمرکز شده‌اند. این توزیع ناهمگن نتیجه عدم توزیع عادلانه فرصت‌های معیشتی و اشتغال است. اگر این موضوع مدیریت می‌شد و توزیع همگن جمعیت در سراسر کشور اتفاق می‌افتاد می‌توانستیم از تشدید بحران آبی جلوگیری کنیم.»
او معتقد است توسعه کلان‌شهرها بدون توجه به ظرفیت‌های زیست‌محیطی، به ایجاد کانون‌های جمعیتی و ناترازی‌های عجیب منجر شده است. به اعتقاد این مقام مسئول، با اینکه وضعیت موجود از مدت‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود، متأسفانه اقدام خاصی برای مقابله با آن انجام نشد. او هشدار می‌دهد: «حالا دیگر کار از برنامه‌ریزی‌های طولانی‌مدت یا حتی میان‌مدت گذشته است و باید به دنبال تأمین آب برای چند روز بیشتر هستیم.»
بیت‌اللهی در پاسخ به این سوال که منابع آبی تهران جوابگوی چه تعداد جمعیت است، تصریح کرد:
«در اسناد و مدارک کارشناسی طرح‌های تفصیلی جمعیت تهران کمتر از ۵ میلیون نفر دیده شده است. اما حالا جدای از ۱۰ میلیون جمعیت ساکن، تهران بیش از ۳ میلیون جمعیت شناور دارد. در واقع بیشتر کلان شهرهای ما بدون توجه به ظرفیت‌های زیست محیطشان توسعه یافته‌اند و اینگونه شده که بسیاری از شهرهای ما بی قواره بزرگ شده‌اند و ما امروز ناترازی‌های عجیب و غریبی را تجربه می‌کنیم.»
جیره‌بندی آب، نه یک راه‌حل، بلکه آغاز فاجعه
مدیر بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به تجربه‌های گذشته، معتقد است جیره‌بندی آب تأثیر زیادی در مدیریت مصرف ندارد. او اظهار داشت: «در صورت جیره‌بندی تمایل مردم به ذخیره غیرضروری آب بیشتر شده و این مساله خود می‌تواند منجر به افزایش هدر رفت آب شود.» او تأکید می‌کند که در شرایط فعلی، مردم باید تا جای ممکن در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.
همچنین، بهره‌برداری از طرح‌هایی نظیر خط انتقال آب از سد طالقان نیز نتوانسته‌اند جلوی بحران کم‌آبی پایتخت را بگیرند. هرچند ممکن است وزارت نیرو به دنبال افزایش حفر چاه یا برداشت از منابع زیرزمینی باشد، اما این کارشناس هشدار می‌دهد که این‌ها راهکارهای پایداری نیستند. او اضافه می‌کند: «ضمن اینکه در حال حاضر، آب‌های سطحی تهران نیز در حال خشک‌شدن هستند و با این کار شاهد تشدید فرونشست خواهیم بود.»
شرق، غرب و مرکز: کدام مناطق تهران در بحرانی‌ترین وضعیت قرار دارند؟
در پاسخ به این پرسش که کدام مناطق تهران وضعیت بحرانی‌تری دارند، بیت‌اللهی می‌گوید: همه سدهای تأمین‌کننده آب شرق و غرب تهران (کرج، لار، لتیان و ماملو) شرایط مناسبی ندارند و با این اوصاف، شرق و غرب کشور با بحران مواجه هستند. با این حال، وی به قطعی‌های روزهای گذشته در مرکز شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این مناطق به دلیل تراکم بالای جمعیت، تأمین آب بسیار سخت‌تر و وضعیت بحرانی‌تر است.»
