بحران زباله در مازندران؛ فاجعه‌ای در کمین محیط زیست و سلامت مردم
انباشت زباله و مدیریت ناکارآمد پسماند در مازندران، به یک بحران زیست‌محیطی تبدیل شده که مسئولان بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.
مازندران، استانی که با طبیعت سرسبز و جاذبه‌های گردشگری خود شناخته می‌شود، سال‌هاست که درگیر بحران زباله و پسماند است. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان، پسماند را به یک صنعت سودآور و علمی تبدیل کرده‌اند، این معضل در مازندران همچنان به‌عنوان یک چالش حل‌نشده باقی مانده و ضعف مدیریتی در این حوزه، هر روز شرایط را وخیم‌تر می‌کند.
وعده‌هایی که عملی نشدند
شینا انصاری، رئیس سازمان محیط‌زیست، در بازدید از نیروگاه زباله‌سوز نوشهر، با اشاره به وضعیت بحرانی مدیریت پسماند در استان، تأکید کرد که «مشکلات محیط زیستی در مازندران فراوان است زیرا محیط زیست در اولویت نبوده و این بی‌توجهی باعث تخریب گسترده منابع طبیعی شده است.» وی همچنین عملکرد مدیران مرتبط با نیروگاه زباله‌سوز را ضعیف و قابل‌انتقاد دانست.
این نیروگاه که پنج سال پیش و در زمان ریاست‌جمهوری حسن روحانی افتتاح شد، قرار بود روزانه ۲۰۰ تن زباله از شهرستان‌های نوشهر، چالوس و کلاردشت را پردازش کرده و سه مگاوات برق تولید کند. اما نه‌تنها این اهداف محقق نشد، بلکه مشکلات فنی و مدیریتی، بهره‌وری آن را به حداقل رسانده است.
بمب ساعتی زباله؛ هشدار نمایندگان مجلس
معضل زباله فقط به نوشهر و غرب مازندران محدود نمی‌شود. مهدی حاجی‌پور، نماینده مردم آمل در مجلس، نیز از وضعیت بحرانی دفن زباله در منطقه «عمارت» واقع در ۳۰ کیلومتری جاده هراز خبر داده و آن را «بمب ساعتی» توصیف کرده است. وی هشدار داده که دپوی ۲.۵ میلیون تن زباله در فضایی هفت هکتاری، شرایط زیست‌محیطی شهرستان را به مرز انفجار رسانده است.
انباشت بحران و نبود چشم‌انداز روشن
تقریباً تمامی مسئولان نسبت به این بحران زیست‌محیطی واکنش نشان داده‌اند، اما در عمل، هیچ اقدام اساسی برای حل این معضل صورت نگرفته است. استاندار مازندران نیز در مراسمی تأکید کرد که «پسماند یکی از ابرچالش‌های استان است و حل این مسئله نیازمند روش‌های علمی و کارشناسی‌شده است.»
عزیر عابسی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه نوشیروانی بابل، نیز در این زمینه اظهار داشت که سال‌هاست امیدی به بهبود وضعیت زباله در مازندران وجود ندارد و بحران روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود. به گفته او، برخی از شهرهای بزرگ استان حتی مجبور به انتقال زباله‌های خود به استان‌های دیگر شده‌اند، اما اکنون از پذیرش این زباله‌ها نیز امتناع می‌شود.
زباله‌سوزها؛ راه‌حل یا منفعت‌طلبی؟
عابسی همچنین با انتقاد از هزینه‌های میلیاردی برای راه‌اندازی زباله‌سوزها، گفت که این تجهیزات تنها قادر به پردازش ۶۰۰ تن زباله هستند، در حالی که روزانه حدود ۳۰۰۰ تن زباله در مازندران تولید می‌شود. وی این روند را نتیجه عدم برنامه‌ریزی صحیح و منفعت‌طلبی برخی گروه‌ها دانست.
راهکارهای پیشنهادی؛ از سیستم ریلی تا تفکیک زباله
به اعتقاد عابسی، برای حل معضل زباله در مازندران، می‌توان از راهکارهایی نظیر احداث یک سیستم ریلی ویژه برای انتقال زباله به مناطق کویری کشور استفاده کرد. همچنین، تفکیک زباله از مبدا و توسعه صنعت کمپوست، می‌تواند حجم پسماندهای خطرناک را کاهش دهد.
اما مهم‌ترین چالش، نبود مدیریت یکپارچه و تخصصی در این حوزه است. به گفته این استاد دانشگاه، تا زمانی که نخبگان و متخصصان در تصمیم‌گیری‌های کلان این حوزه مشارکت نداشته باشند، بحران زباله در مازندران نه‌تنها حل نخواهد شد، بلکه به یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل خواهد شد.
بحران زباله؛ تهدیدی جدی برای سلامت مردم
انباشت و دفن غیراصولی زباله در مازندران، باعث ورود شیرابه‌های سمی به رودخانه‌ها و اراضی کشاورزی شده است. این آلودگی نه‌تنها منابع آبی استان را در معرض خطر قرار داده، بلکه سلامت مردم را نیز تهدید می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان ابتلا به بیماری‌های خطرناک در این استان به طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است.
لزوم ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران
حل این بحران نیازمند عزم ملی و برنامه‌ریزی اصولی است. دولت با منابع محدود مالی خود نمی‌تواند به‌تنهایی این مشکل را برطرف کند و لازم است که بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به این حوزه ورود کنند. بی‌شک، بدون یک استراتژی مشخص و اجرای دقیق راهکارهای علمی، مازندران همچنان با تهدید زباله دست‌وپنجه نرم خواهد کرد و آثار مخرب آن، بیش از پیش دامنگیر محیط زیست و سلامت مردم خواهد شد.
