تصمیم قاطع پزشکیان؛ پایان سلطه دولتی بر ایران‌خودرو؟
خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، اقدامی که سال‌ها در حد شعار باقی مانده بود، حالا وارد فاز عملی شده است. مسعود پزشکیان با تصمیمی سخت اما حیاتی، گامی در جهت واگذاری این خودروساز بزرگ برداشت؛ اقدامی که می‌تواند ساختار مدیریتی این صنعت را دگرگون کند.
صنعت خودروسازی ایران بیش از چهار دهه درگیر مشکلات ساختاری، سوءمدیریت و وابستگی به حمایت‌های دولتی بوده است. با وجود هزینه‌های هنگفت و تزریق منابع مالی کلان، این صنعت همچنان از رقابت جهانی عقب‌مانده و از بهره‌وری لازم برخوردار نیست. اما تصمیم اخیر برای خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، امیدها را برای تغییر این وضعیت زنده کرده است.
به گزارش عصر ایران، تجربه سال‌های تحریم نشان داده که اگر فضای رقابتی و سالم برای بخش خصوصی فراهم شود، این بخش می‌تواند راهی برای عبور از بحران‌ها بیابد. با این حال، تجربه‌های پیشین خصوصی‌سازی، نگرانی‌هایی را درباره نحوه اجرای این واگذاری ایجاد کرده است.
حمایت‌های بی‌نتیجه و منابع هدررفته
بررسی روند چهار دهه‌ای خودروسازی در ایران نشان می‌دهد که سلطه دولت بر این صنعت، به‌جای پیشرفت، نتیجه‌ای جز اتلاف منابع و کاهش کارایی نداشته است. حمایت‌های گسترده اما ناکارآمد، سبب شده که خودروسازان به‌جای نوآوری و بهبود کیفیت، وابسته به حمایت‌های دولتی باقی بمانند. در نتیجه، ایران در این عرصه از بسیاری از کشورهای منطقه نیز عقب افتاده است.
علاوه بر این، سیاست‌های نادرست و نبود دانش مدیریتی کافی، باعث شده که صنعت خودروسازی به یک حوزه پرهزینه و کم‌بازده تبدیل شود. هرچند دولت‌ها با نیت اصلاح وارد عمل شده‌اند، اما در عمل، مداخلات مکرر آن‌ها تنها به تشدید مشکلات انجامیده است.
رانت، زیان انباشته و سیاست‌های اشتباه
دخالت‌های دولت در قیمت‌گذاری و مدیریت بازار، نه‌تنها وضعیت این صنعت را بهبود نبخشیده، بلکه نتیجه‌ای معکوس به همراه داشته است. انباشت زیان ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی و توزیع ۵۰۰ هزار میلیارد تومان رانت، نمونه‌ای از این سیاست‌های شکست‌خورده است. این روند، هم اقتصاد کشور را تحت‌فشار قرار داده و هم اعتماد عمومی نسبت به کارآمدی مدیران این حوزه را کاهش داده است.
خصوصی‌سازی؛ اصلاح بنیادین یا تکرار اشتباهات گذشته؟
خصوصی‌سازی صنعت خودرو، موضوعی بوده که در سال‌های اخیر بارها مطرح شده، اما هیچ دولتی جرئت اجرای آن را نداشته است. نگرانی از پیامدهای سیاسی و اقتصادی این واگذاری، همواره مانع از اقدام جدی در این زمینه شده است. اما حالا با تصمیم جدید، به نظر می‌رسد این سد شکسته شده است.
البته، منتقدان بر این باورند که اگر خصوصی‌سازی بدون شفافیت و نظارت کافی انجام شود، سرنوشت آن به سرنوشت دیگر واگذاری‌های ناموفق دچار خواهد شد. ازاین‌رو، تأکید ویژه‌ای بر "اهلیت" خریداران و توان مدیریتی آن‌ها شده است تا تجربه‌های تلخ گذشته تکرار نشود.
تصمیمی دشوار برای دولت
واگذاری ایران‌خودرو، برای دولت نیز تصمیمی ساده نبود. این اقدام، به معنای از دست دادن بخشی از نفوذ اقتصادی و مدیریتی دولت در یکی از بزرگ‌ترین صنایع کشور است. دولت می‌توانست همچنان کنترل این مجموعه را در دست داشته باشد و از منافع آن بهره‌مند شود، اما مسعود پزشکیان، با درک شرایط، تصمیمی گرفت که هرچند دشوار، اما گامی ضروری برای اصلاح این صنعت به شمار می‌رود.
آینده صنعت خودرو؛ نجات یا سقوط؟
هنوز زود است که درباره پیامدهای این تصمیم قضاوت کنیم. اما اگر این خصوصی‌سازی به‌درستی اجرا شود، می‌تواند به نقطه عطفی در صنعت خودروسازی ایران تبدیل شود. شفافیت در فرآیند واگذاری، نظارت مؤثر، انتخاب سرمایه‌گذاران توانمند و پرهیز از دخالت‌های سیاسی، عواملی هستند که سرنوشت این تصمیم را مشخص خواهند کرد.
اگر این مسیر با اصلاحات بنیادین و مدیریت صحیح همراه شود، می‌توان امیدوار بود که صنعت خودروسازی ایران، پس از سال‌ها، از چرخه معیوب ناکارآمدی خارج شده و به رقابت جهانی بازگردد. اما اگر این واگذاری نیز مانند برخی تجربه‌های گذشته، به شکل نادرست انجام شود، نه‌تنها مشکلات را حل نخواهد کرد، بلکه بحران‌های جدیدی را نیز به همراه خواهد داشت.
