دو منطقه‌ای که در زلزله نابود خواهند شد؛ تهران در آستانه فاجعه
ری و جنوب تهران بر روی گسل‌های فعال قرار دارند و سابقه‌ای طولانی از زمین‌لرزه‌های ویرانگر در تاریخ خود ثبت کرده‌اند.
تهران و ری، مناطقی با پیشینه‌ای طولانی در فعالیت‌های لرزه‌ای، بارها شاهد زمین‌لرزه‌های ویرانگر بوده‌اند. شواهد تاریخی و علمی نشان می‌دهد که این بخش از کشور، روی گسل‌هایی فعال قرار دارد که هر لحظه می‌تواند حادثه‌ای هولناک را رقم بزند. بررسی زمین‌لرزه‌های گذشته، درک بهتری از میزان خطر این منطقه به دست می‌دهد و نشان می‌دهد که این ناحیه بارها به‌طور کامل تخریب شده است.
ری، که در گذشته با نام راگا شناخته می‌شد، در دوره‌های مختلف تاریخی به دلیل زمین‌لرزه‌های سهمگین ویران شده است. طبق گزارش‌های موجود، این شهر در سال 330 پیش از میلاد، پس از لشکرکشی‌های اسکندر مقدونی، درگیر یک زلزله مخرب شد. استرابون، جغرافیدان یونانی، از تخریب گسترده این شهر در اثر زمین‌لرزه یاد کرده است. باستان‌شناسان نیز شواهدی از ویرانی‌های مکرر ناشی از زلزله را در لایه‌های خاک این منطقه کشف کرده‌اند که به دوران هخامنشی و هلنیستی بازمی‌گردد.
بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌های متعدد در طول قرون گذشته ری و تهران را لرزانده است. یکی از شدیدترین زلزله‌ها در سال 743 میلادی (قرن اول هجری) رخ داد که با قدرتی در حدود 7.1 ریشتر، بخش‌های وسیعی از ری را ویران کرد. در سال 855 میلادی نیز زمین‌لرزه‌ای دیگر با قدرت مشابه، باعث نابودی این شهر شد و گفته می‌شود که حدود 200 هزار نفر در این فاجعه جان باختند؛ هرچند برخی از مورخان احتمال اغراق در این رقم را مطرح کرده‌اند. زلزله‌های دیگری در سال‌های 958، 1177 و 1384 میلادی نیز خرابی‌های شدیدی به بار آوردند و شهر را در مسیر افول قرار دادند.
تحقیقات زلزله‌شناسی نشان می‌دهد که تهران و ری در معرض خطر جدی هستند. گسل‌های شمال تهران، مشا، ایوانکی (پارچین)، کهریزک و پیشوا، همه در دسته گسل‌های فعال قرار دارند که در گذشته بارها موجب زلزله‌های شدید شده‌اند. گسل مشا، با طول 180 کیلومتر، یکی از خطرناک‌ترین گسل‌های کشور است که در 15 کیلومتری شمال شرق تهران قرار دارد و توان لرزه‌زایی تا 7.5 ریشتر را دارد. مطالعات نشان داده که این گسل آخرین بار حدود 1000 سال پیش دچار گسیختگی شده و در حال حاضر پتانسیل یک زلزله بزرگ را دارد.
گسل شمال تهران نیز، که بخش‌های وسیعی از مناطق پرجمعیت پایتخت روی آن توسعه یافته‌اند، توان ایجاد زلزله‌ای به بزرگی 7.2 تا 7.5 ریشتر را دارد. تخمین‌ها نشان می‌دهد که طی 3000 سال گذشته، حدود 3 متر انرژی انباشته شده در این گسل باقی مانده که می‌تواند منجر به یک زلزله ویرانگر شود. همچنین گسل‌های کهریزک و پیشوا، با توان لرزه‌زایی بین 6.5 تا 7 ریشتر، در مناطق جنوبی تهران قرار دارند و در صورت فعال شدن، خطرات جدی به همراه خواهند داشت.
زلزله‌های مدفون، که بدون هشدار قبلی رخ می‌دهند، یکی از تهدیدات پنهان در تهران محسوب می‌شوند. گسل‌هایی که در زیر بافت شهری تهران قرار دارند، ممکن است بدون هیچ نشانه‌ای ناگهان فعال شوند و کلان‌شهر تهران را با بحرانی عظیم روبه‌رو کنند.
با توجه به تراکم بالای جمعیت در تهران و ری، وقوع یک زلزله بزرگ می‌تواند فاجعه‌ای غیرقابل تصور را رقم بزند. در حالی که تهران در قرن‌های گذشته جمعیتی کمتر از 50 هزار نفر داشت، امروزه این عدد به بیش از 15 میلیون نفر رسیده است. زیرساخت‌های متراکم، ساخت‌وسازهای غیراصولی و عدم آمادگی کافی، همگی عواملی هستند که می‌توانند تلفات انسانی و خسارت‌های مالی این فاجعه را به‌شدت افزایش دهند. آیا مسئولان برای مقابله با این خطر جدی چاره‌ای اندیشیده‌اند، یا باید منتظر فاجعه‌ای اجتناب‌ناپذیر باشیم؟
