از هر ۳ دانش‌آموز ایرانی، ۲ نفر فیلترشکن دارند! جنگ اینترنت در ایران به کجا می‌رسد؟
اینترنت در ایران دیگر آن فضای آزاد و بی‌قیدوبند دهه‌های گذشته نیست. امروز فیلترینگ به چالشی بزرگ تبدیل شده و در این میان، مافیای فیلترشکن با گردش مالی نجومی به بازیگری پرنفوذ بدل گشته است.
اینترنت در ایران سال‌هاست که با محدودیت‌های گسترده روبه‌روست. در ابتدا، فیلترینگ با هدف حفاظت از کاربران در برابر محتوای نامناسب توجیه می‌شد، اما به مرور، این سیاست به ابزاری برای کنترل فضای مجازی تبدیل شد. با فیلتر شدن پلتفرم‌های پرطرفدار مانند اینستاگرام، تلگرام و توییتر، تقاضا برای فیلترشکن‌ها به شدت افزایش یافت و بازار سیاه آن رونق گرفت.
آمارها نشان می‌دهد که ۸۰ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند، حتی دو سوم دانش‌آموزان ابتدایی نیز به این ابزارها دسترسی دارند. این در حالی است که بسیاری از کاربران مجبور به پرداخت هزینه برای سرویس‌های پولی هستند.
گردش مالی ۶۰ هزار میلیارد تومانی: رقمی فراتر از درآمد اسنپ و ایرانسل!
بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که شبکه غیررسمی فروش فیلترشکن در ایران سالانه بین ۳۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد. سعید سوزنگر، کارشناس امنیت شبکه، در این باره می‌گوید:
«در سال گذشته، اسنپ ۳۲ هزار میلیارد تومان و ایرانسل ۳۰ هزار میلیارد تومان درآمد داشتند. اما مافیای فیلترشکن بدون پرداخت مالیات، بیمه یا دردسرهای قانونی، بیش از مجموع این دو شرکت درآمد دارد.»
آیا فیلترکنندگان، همان فیلترشکن‌فروشان هستند؟
شواهد و اظهارات رسمی نشان می‌دهد که ممکن است ارتباطی پنهان بین نهادهای فیلترکننده و فروشندگان فیلترشکن وجود داشته باشد. حسن آصفری، عضو کمیسیون شوراهای مجلس، در این باره گفته است:
«کاسبان فیلترینگ سالانه بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان درآمد دارند، اما حتی یک ریال مالیات نمی‌پردازند. چرا دولت نمی‌تواند این شبکه را متوقف کند؟»
جواد نیک‌بین، نماینده مجلس، نیز به صراحت اعلام کرد:
«نویسندگان نرم‌افزارهای فیلترینگ، همان کسانی هستند که وی‌پی‌ان می‌فروشند!»
وعده‌های دولت و گام‌های ناکافی
با روی کار آمدن دولت جدید، وعده‌هایی برای رفع فیلترینگ داده شد. در دی‌ماه ۱۴۰۳، واتس‌اپ و گوگل‌پلی رفع فیلتر شدند، اما این اقدام با انتقادات زیادی روبه‌رو شد. بسیاری معتقدند این گام‌ها ناکافی است و سیستم فیلترینگ همچنان کیفیت اینترنت را کاهش می‌دهد.
محسن طهماسبی، کارشناس امنیت شبکه، در این باره هشدار داد:
«رفع فیلتر چند پلتفرم کمکی به بهبود اینترنت ایران نمی‌کند. سیستم فیلترینگ کل ترافیک شبکه را مختل می‌کند و این مشکل باقی است.»
استارلینک: تهدیدی که دولت نتوانست مهار کند
در میان همه این تحولات، استارلینک به عنوان راه‌حلی برای دور زدن محدودیت‌های اینترنت در ایران ظهور کرده است. طبق گزارش‌ها، بیش از ۳۰ هزار ترمینال استارلینک در ایران فعال است و این رقم رو به افزایش است. قیمت هر دستگاه در بازار سیاه به ۷۰ میلیون تومان می‌رسد.
دولت ایران از اسپیس‌ایکس و نروژ به دلیل نقض حاکمیت اینترنتی شکایت کرد، اما آمریکا در پاسخ رسمی اعلام کرد که هیچ الزامی برای رعایت قوانین ایران وجود ندارد. این یعنی استارلینک همچنان در ایران فعالیت خواهد کرد.
پیام‌رسان‌های داخلی: حمایت دولتی، اما ضعف امنیتی
در مقابل فیلترینگ گسترده، دولت به حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی مانند روبیکا، ایتا و بله پرداخته است. با این حال، بررسی‌های امنیتی نشان داده که این پلتفرم‌ها ضعف‌های جدی در حفظ حریم خصوصی کاربران دارند.
رضا غیابی، فعال حوزه کارآفرینی، معتقد است:
«اقتصاد پیام‌رسان داخلی در ایران جواب نمی‌دهد. جمعیت ۹۰ میلیونی برای چنین پلتفرم‌هایی کافی نیست. پشت این پروژه‌ها، منافع اقتصادی و سیاسی پنهانی وجود دارد.»
آینده اینترنت ایران: ابهام و چالش‌های پیش‌رو
سال ۱۴۰۴ برای اینترنت ایران سالی تعیین‌کننده خواهد بود. از یک سو، فشار برای رفع فیلترینگ ادامه دارد و از سوی دیگر، استارلینک و فیلترشکن‌ها به عنوان راه‌حل‌های غیررسمی در حال گسترش هستند. در این میان، پیام‌رسان‌های داخلی با چالش‌های امنیتی و اقبال کم کاربران مواجهند.
آیا دولت می‌تواند به وعده‌های خود عمل کند؟ یا مافیای فیلترشکن همچنان به کسب‌وکار پررونق خود ادامه خواهد داد؟ پاسخ این سوالات را زمان مشخص خواهد کرد...
