تب؛ وقتی بدن پیام می‌دهد که چیزی اشتباه است
تب، اگرچه اغلب به‌عنوان یک علامت ساده و گذرا در نظر گرفته می‌شود، در حقیقت یکی از کلیدی‌ترین سیستم‌های هشداردهنده بدن است. شناخت دقیق دماهای خطرناک، علل احتمالی و روش‌های مدیریت تب می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد و به تصمیم‌گیری‌های درست پزشکی کمک کند.
تب، با اینکه تجربه‌ای رایج برای بسیاری از ماست، اغلب کم‌اهمیت جلوه داده می‌شود. اما در واقع این واکنش کنترل‌شده بدن، یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با عفونت‌ها و التهاب‌هاست. طبق گزارش یو‌اس‌ای تودی، تقریباً همه افراد در طول زندگی، به دلایل مختلفی مانند زخم، عفونت یا بیماری‌هایی مثل آنفولانزا، تب را تجربه کرده‌اند. تب علامتی است که نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن در حال انجام وظیفه خود است، حتی اگر احساس ناخوشایندی ایجاد کند.
تب علائمی مشخص دارد؛ از جمله احساس گرمای شدید، تعریق، لرز، خستگی و دردهای عضلانی. با این حال، بسیاری از افراد نمی‌دانند چه دمایی واقعاً خطرناک است و چه اقداماتی برای مدیریت آن مناسب است.
تب چیست و چه زمانی نگران‌کننده است؟
تب، افزایش کنترل‌شده دمای بدن است که توسط هیپوتالاموس، بخش کوچکی از مغز، تنظیم می‌شود. این افزایش دما به بدن کمک میکند محیط نامساعدی برای میکروب‌ها ایجاد کند و عملکرد سیستم ایمنی را تقویت نماید.
دکتر کوری فیشر، پزشک خانواده در کلینیک کلیولند، می‌گوید: «علائم تب اغلب شامل گرما، تعریق، دردهای عضلانی، سردرد، خستگی و لرز است. لرز نیز به بدن کمک میکند تا گرما تولید کرده و به دمای تنظیم‌شده برسد.»
دکتر لاله قره‌باغیان، متخصص طب اورژانس در استنفورد هلث کر، تأکید میکند: «دمای ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر به‌عنوان تب بالینی در نظر گرفته می‌شود. دماهای بین ۳۷/۵ تا ۳۷/۹ درجه سانتی‌گراد گاهی تب خفیف نامیده می‌شوند، اما دماهای بالاتر از ۴۰/۶ درجه سانتی‌گراد بسیار خطرناک هستند و نیازمند مراقبت فوری پزشکی‌اند.»
چگونه دما را دقیق اندازه‌گیری کنیم؟
دماسنج‌های دهانی، گوشی (تمپانیک) و رکتال دقیق‌ترین روش‌ها برای سنجش دمای بدن هستند. اندازه‌گیری رکتال برای نوزادان و کودکان خردسال توصیه می‌شود، در حالی که دماسنج‌های دهانی و گوشی برای بزرگ‌ترها کافی هستند. دماسنج‌های پیشانی یا زیر بغل می‌توانند نشانه وجود تب باشند، اما معمولاً دمای واقعی بدن را نشان نمی‌دهند.
علل شایع تب
تب معمولاً نشانه‌ای از واکنش بدن به عفونت است، اما دلایل دیگری نیز می‌تواند داشته باشد. دکتر فیشر می‌گوید: «شایع‌ترین علت تب، عفونت است، اما بیماری‌های خودایمنی، اختلالات التهابی، برخی سرطان‌ها، آسیب بافت یا داروها نیز می‌توانند باعث افزایش دما شوند.»
دکتر قره‌باغیان اشاره میکند که واکسن‌ها ممکن است تب کوتاه‌مدتی ایجاد کنند و در محیط‌های گرم یا هنگام پوشیدن لباس‌های سنگین، دمای بدن بالا رود. تب با هیپرترمی متفاوت است؛ در هیپرترمی، دمای بدن بدون تغییر نقطه تنظیم افزایش می‌یابد و شرایطی اضطراری است که نیازمند اقدام فوری است.
مدیریت تب؛ چه کار کنیم؟
هدف از مدیریت تب، کاهش ناراحتی و جلوگیری از عوارض است، نه حذف کامل آن. دکتر فیشر می‌گوید: «تب معمولاً ظرف چند روز خود به خود فروکش میکند.» اقدامات ساده‌ای مانند استراحت، نوشیدن مایعات، خنک نگه داشتن محیط، حمام ولرم و لباس سبک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
دکتر قره‌باغیان اضافه میکند: «کمپرس‌های خنک در زیر بغل، پیشانی یا کشاله ران می‌توانند مفید باشند.» داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن نیز در کاهش دما و تسکین علائم مؤثرند.
در موارد شدید، درمان‌های کلینیکی مانند تزریق مایعات وریدی، پتوهای خنک‌کننده و داروهای ضدعفونت برای مقابله با عامل زمینه‌ای ممکن است لازم شود.
کی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
دکتر فیشر توصیه میکند: «اگر تب بالاتر از ۳۹/۴ درجه سانتی‌گراد باشد، بیش از سه روز طول بکشد یا با علائمی مانند تنگی نفس، سردرد شدید، استفراغ مداوم، ضایعات پوستی، درد قفسه سینه یا گیجی همراه باشد، نیاز به مراقبت پزشکی فوری است.»
شناخت تب و درک اینکه این واکنش بدن دوست ماست نه دشمن، به افراد کمک میکند تا با آرامش و آگاهی، در زمان مناسب به دنبال کمک حرفه‌ای باشند.
