مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا؛ چالش‌ها و موضوعات کلیدی
در حالی که تحولات سیاسی و منطقه‌ای به سرعت در حال تغییر است، زمزمه‌هایی درباره مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا شنیده می‌شود.
سید جلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در انگلستان، در تحلیل وضعیت کنونی سیاست خارجی ایران تأکید کرد که فضای بین‌المللی و شرایط ژئوپلیتیکی منطقه دستخوش تغییرات اساسی شده است. او با اشاره به تحولات اخیر خاورمیانه، وقایع یک سال و نیم گذشته را در شکل‌گیری وضعیت کنونی بسیار تأثیرگذار دانست.
به گزارش ایلنا، از هفتم اکتبر تاکنون، منطقه شاهد درگیری‌های گسترده‌ای بوده است. حملات حماس و جهاد اسلامی در واکنش به سیاست‌های اسرائیل و توسعه شهرک‌سازی‌ها، زنجیره‌ای از وقایع را به دنبال داشت که منجر به واکنش‌های شدید نظامی از سوی اسرائیل شد. این حملات، برخلاف توافقات پیشین، به افزایش تنش‌ها و خشونت‌ها در منطقه دامن زد.
بمباران‌های گسترده اسرائیل در غزه و واکنش جهانی
ساداتیان با اشاره به واکنش اسرائیل پس از وقایع هفتم اکتبر، این حملات را خارج از چارچوب‌های حقوق بین‌الملل دانست. بر اساس آمارها، بیش از پنجاه هزار نفر، عمدتاً زنان و کودکان، در این حملات جان خود را از دست داده‌اند و بیش از صد و چهارده هزار نفر زخمی شده‌اند. تخریب زیرساخت‌های غزه و آوارگی دو میلیون نفر از دیگر تبعات این حملات بود که محکومیت‌های جهانی را در پی داشت. با وجود این، ایالات متحده چندین بار قطعنامه‌های مرتبط با آتش‌بس را در شورای امنیت وتو کرد و از اسرائیل حمایت تمام‌عیار به عمل آورد.
تنش‌های لبنان و فشارهای بین‌المللی
در ادامه درگیری‌ها، جبهه شمالی اسرائیل نیز شاهد تنش‌هایی شد. لبنان در حمایت از غزه اقدام به حملات موشکی کرد که موجب شد شهرک‌نشینان اسرائیلی در مناطق شمالی آواره شوند. پاسخ نظامی اسرائیل به این حملات، خسارات سنگینی به جنوب لبنان وارد کرد و فشارهای بین‌المللی برای برقراری آتش‌بس افزایش یافت. در نهایت، آمریکا و فرانسه با اعمال فشار، اسرائیل را مجبور به پذیرش آتش‌بس کردند، اما این توافق نیز مدت زیادی دوام نیاورد و حملات مجدداً از سر گرفته شد.
عراق، سوریه و تغییرات استراتژیک در منطقه
ساداتیان همچنین به تغییرات سیاسی در عراق و سوریه اشاره کرد و گفت که روند تحولات در این کشورها بر نقش ایران در منطقه تأثیر گذاشته است. در عراق، نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی بر ادغام یا انحلال حشدالشعبی تأکید کرده است که می‌تواند نفوذ ایران را در این کشور کاهش دهد. در سوریه نیز، پس از نشست گروه آستانه و کاهش حمایت‌های روسیه، مخالفان بشار اسد تحرکات گسترده‌ای انجام داده‌اند که به تغییر موازنه قوا در این کشور منجر شده است.
چشم‌انداز مذاکرات ایران و آمریکا؛ چه موضوعاتی روی میز است؟
یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که در فضای سیاسی مطرح است، محورهای احتمالی مذاکرات میان ایران و آمریکاست. ساداتیان تأکید کرد که ایران همواره اعلام کرده است که به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و این موضوع در فتوای رهبری نیز تصریح شده است. با این حال، واشنگتن و متحدانش همچنان بر محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران تأکید دارند.
از سوی دیگر، برنامه موشکی ایران و نقش منطقه‌ای این کشور از دیگر موضوعاتی است که مورد توجه آمریکاست. تحلیل‌گران بر این باورند که ترامپ، با تیم سیاست خارجی ضد ایرانی خود، به دنبال افزایش فشارها بر تهران خواهد بود. در این میان، ایران اعلام کرده است که آماده مذاکره غیرمستقیم است اما حاضر به دادن امتیازات یک‌جانبه نخواهد بود.
فشارهای اقتصادی و نقش اروپا در مذاکرات
ساداتیان معتقد است که اروپا برخلاف دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، اکنون موضع سخت‌تری در قبال ایران اتخاذ کرده است. تهدید به فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک و افزایش تحریم‌ها از جمله مواردی است که فشار بیشتری بر تهران وارد می‌کند. با این حال، اگر ایران بتواند مذاکرات را به‌درستی مدیریت کند، ممکن است این فضا تغییر کند. برخی تحلیل‌گران بر این باورند که تیم سیاست خارجی ایران نیازمند استفاده از دیپلمات‌های باتجربه‌ای همچون تخت‌روانچی و حتی مشاورانی مانند محمدجواد ظریف است تا بتواند در این مذاکرات از منافع ملی به‌خوبی دفاع کند.
جمع‌بندی؛ آینده روابط ایران و آمریکا در هاله‌ای از ابهام
با توجه به تحولات اخیر، هنوز مشخص نیست که مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا به چه نتیجه‌ای خواهد رسید. برخی تحلیل‌گران بر این باورند که اگر مذاکرات به‌درستی هدایت شود، می‌تواند منجر به کاهش تنش‌ها شود، اما در مقابل، سیاست‌های ترامپ نشان می‌دهد که او به‌دنبال ایجاد فشار حداکثری بر ایران است. در نهایت، این دیپلماسی ایران است که باید با درایت و استفاده از ظرفیت‌های موجود، مسیر آینده روابط خارجی را تعیین کند.
