سه سناریوی احتمالی مذاکرات ایران و آمریکا برای آینده و احتمال شکست

مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده که از روز شنبه ۲۳ فروردین ماه با میانجیگری عمان در مسقط آغاز شد، با چالش‌های زیادی مواجه است. به نظر می‌رسد فاصله مواضع طرفین مذاکره، رسیدن به توافقی پایدار را دشوار کرده است و هنوز توافقی مشترک در زمینه مسائل مورد بحث به‌دست نیامده است. با این حال، برخی کارشناسان بر این باورند که مذاکرات می‌تواند به یک توافق منتهی شده و روابط دو کشور را وارد مرحله جدیدی کند.

در این راستا، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی در این مذاکرات، بر عزم ایران برای رسیدن به «توافقی منصفانه و شرافتمندانه از موضع برابر» تأکید کرده است. عراقچی همچنین اشاره کرده که در صورت وجود اراده کافی از طرفین، امکان دستیابی به یک تفاهم اولیه وجود دارد که می‌تواند به شکل‌گیری یک مسیر مذاکراتی منتهی شود.

با وجود این، مذاکرات فعلی با مشکلات جدی روبه‌رو است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که مطالبات طرف آمریکایی غیرواقع‌بینانه و غیرمنطقی است. اگر ایالات متحده خواستار کنار گذاشتن کامل برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران باشد، این شرط برای تهران غیرقابل پذیرش خواهد بود و مذاکرات به شکست خواهد انجامید. همچنین، درخواست‌هایی نظیر برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران یا توافقی مشابه «توافق لیبی» که از سوی برخی مقامات غربی مطرح شده، هیچ شانسی برای موفقیت نخواهند داشت و می‌توانند مذاکرات را پیش از شروع واقعی به بن‌بست بکشاند.

سناریوهای محتمل در مذاکرات ایران و آمریکا

سناریوی اول: بازگشت به توافقی مشابه برجام
این سناریو که در آن طرفین به توافقی مشابه برجام بازگردند، اگرچه محتمل به نظر می‌رسد، اما به دلیل اختلافات جدی میان مواضع طرفین به‌ویژه آمریکا و ایران، به نظر نمی‌رسد که توافقی مشابه آنچه در سال ۲۰۱۵ به امضاء رسید، به راحتی امکان‌پذیر باشد. دولت ترامپ قبلاً این توافق را غیرقابل قبول دانسته و از آن خارج شده است، بنابراین طرف آمریکایی احتمالاً خواسته‌های فراتر از چارچوب برجام خواهد داشت. بعید است که ایران بخواهد دستاوردهای هسته‌ای خود را به سطح آن زمان بازگرداند، مگر در چارچوب یک توافق محدود و موقت.

سناریو دوم: تمرکز بر راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران
سناریوی دوم که محتمل‌تر به نظر می‌رسد، تمرکز طرفین بر راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران و توافق در زمینه رژیم‌های بازرسی خواهد بود. در این سناریو، ایران ممکن است با پذیرش برخی امتیازات در زمینه بازرسی‌ها، تلاش کند تا صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود را اثبات کند و در مقابل، امتیازات اقتصادی از آمریکا دریافت کند. اما هنوز مشخص نیست که آیا این رویکرد با خواسته‌های اصلی و خطوط قرمز طرفین همخوانی خواهد داشت. این سناریو مشابه مرحله نخست مذاکراتی است که در نهایت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ منجر شد و می‌تواند به عنوان چارچوبی برای گفت‌وگوهای بیشتر عمل کند.

سناریو سوم: شکست مذاکرات و بازگشت به دوران تنش حداکثری
در سناریوی سوم، احتمال شکست کامل مذاکرات وجود دارد. در این سناریو، به‌دلیل اختلافات بنیادین و عدم انعطاف‌پذیری، هیچ توافقی به‌دست نمی‌آید و مذاکرات بدون نتیجه پایان می‌یابد. این امر می‌تواند به تشدید تحریم‌ها علیه ایران، افزایش تنش‌های منطقه‌ای و حتی احتمال درگیری‌های محدود منجر شود. با این حال، به‌نظر می‌رسد که هر دو طرف از پیامدهای منفی چنین سناریویی آگاه هستند و سعی خواهند کرد حداقل کانال‌های ارتباطی را باز نگه دارند. در چنین شرایطی، احتمالاً میانجیگران بین‌المللی نیز تلاش خواهند کرد از وقوع این سناریو جلوگیری کنند و طرفین را به سمت راه‌حل‌های میانه سوق دهند.

در نهایت، موفقیت یا شکست مذاکرات ایران و آمریکا به میزان زیادی به انعطاف‌پذیری طرفین و تمایل به تمرکز بر نقاط مشترک به‌جای اختلافات بستگی دارد. این مذاکرات در حالی ادامه دارد که چشم‌انداز آینده آن همچنان پر از ابهام است.