آیا توافق مرحله‌ای در مذاکرات ایران و آمریکا ممکن است؟
در حالی که چشم‌ها به دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا دوخته شده است، تحلیل‌ها از احتمال دستیابی به توافق مرحله‌ای حکایت دارد.
چند روز مانده به آغاز دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا، سیدجلال دهقانی‌فیروزآبادی، استاد دانشگاه علامه و کارشناس روابط بین‌الملل، با ارزیابی شرایط موجود، رسیدن به توافق جامع در دو ماه را غیرممکن دانست. وی در گفت‌وگویی با اشاره به خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها درباره مذاکرات، افزود: «حتی در صورت توافق طرفین برای تمرکز تنها بر موضوع هسته‌ای، باز هم امکان رسیدن به توافق جامع در بازه زمانی دوماهه وجود ندارد». دهقانی بر این باور است که احتمالاً یک توافق موقت شکل خواهد گرفت و طرفین پس از آن گام‌هایی به سمت توافق جامع‌تر خواهند برداشت.
پیش‌بینی توافق موقت
به گزارش دنیای اقتصاد، این استاد دانشگاه در ادامه توضیح داد که شواهد موجود نشان می‌دهد که حتی در صورت توافق طرفین برای محدود کردن مذاکرات به موضوع هسته‌ای، دو ماه زمان کافی برای دستیابی به یک توافق نهایی و جامع نیست. در عوض، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که طرفین به توافقی موقت دست خواهند یافت که زمینه‌ساز مذاکرات بیشتر برای رسیدن به توافق جامع‌تر در آینده باشد.
در این راستا، دهقانی‌فیروزآبادی به مشوق‌های اقتصادی که ممکن است در روند مذاکرات موثر واقع شوند، اشاره کرد و گفت: «با توجه به شخصیت تجاری ترامپ و حتی ویتکاف، ممکن است این مشوق‌ها نقش قابل توجهی در پیشبرد مذاکرات داشته باشند».
نگاه‌های متفاوت به استقبال آمریکا از مذاکرات
پس از پایان دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، دو دیدگاه مختلف در خصوص موضع‌گیری مثبت آمریکا نسبت به مذاکرات مطرح شده است. نگاه خوش‌بینانه این است که مذاکرات از منظر تهران و واشنگتن مثبت ارزیابی شده و ایران از ابتدا اعلام کرده بود که گفت‌وگوها به‌صورت غیرمستقیم و محدود به موضوع هسته‌ای خواهد بود. این در حالی است که آمریکا نیز به‌طور ظاهری حاضر به پذیرش تمرکز مذاکرات بر موضوع هسته‌ای شده و از پذیرش درخواست اصلی ایران مبنی بر عدم تسلیحاتی شدن حمایت کرده است.
اما در مقابل، نگاه بدبینانه بر این باور است که آمریکا از استقبال خود به‌عنوان یک ابزار برای پیشبرد خواسته‌های آینده‌اش استفاده می‌کند. بر اساس این دیدگاه، آمریکا قصد دارد از ادامه مذاکرات به‌عنوان ابزاری برای فشار بیشتر بر ایران استفاده کرده و در مراحل بعدی مطالبات حداکثری خود را مطرح کند. در این صورت، احتمال توقف مذاکرات بسیار زیاد خواهد بود.
فشارهای بعد از توقف مذاکرات
اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، سناریوهای مختلفی پیش روی طرفین خواهد بود. در شرایطی که مذاکرات به‌طور غیرمنتظره‌ای متوقف شود، آمریکای ترامپ احتمالاً از گزینه «اسنپ‌بک» بهره‌برداری کرده و فشار اقتصادی بیشتری به ایران وارد خواهد کرد. در این صورت، فشار دیپلماتیک و سیاسی نیز با هدف ایجاد اجماع علیه ایران شدت خواهد یافت و تهدید نظامی نیز ممکن است به‌عنوان گزینه نهایی مطرح شود. در این میان، اسرائیل نیز احتمالاً به‌عنوان یک بازیگر تاثیرگذار در این فرآیند، فشارهای خود را افزایش خواهد داد.
مطالبه ایران از مذاکرات
از منظر ایران، مهم‌ترین هدف از این مذاکرات لغو تحریم‌ها است. ایران تاکید دارد که حتی اگر تحریم‌ها به‌صورت تدریجی لغو شوند، این مسئله برای تهران قابل‌قبول است. همچنین، دسترسی به منابع مالی مسدودشده و رفع محدودیت‌های صادرات نفت از دیگر مطالبات تهران به شمار می‌روند. در صورتی که آمریکا حاضر به پذیرش این حداقل‌ها نباشد، احتمال توقف مذاکرات وجود خواهد داشت.
آیا توافق تبدیل به معاهده الزام‌آور خواهد شد؟
برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهند که ایران و آمریکا ممکن است در دو حوزه سرمایه‌گذاری اقتصادی و تبدیل توافق به معاهده‌ای الزام‌آور اقدام کنند. یکی از نوآوری‌های دور جدید مذاکرات، مساله سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران و ارائه مشوق‌های اقتصادی است که برای نخستین بار از سوی ایران مطرح شده است. این اقدام می‌تواند به‌عنوان یک ابتکار جدید در مذاکرات ایران و آمریکا اثرگذار باشد.
محدودیت زمانی برای توافق
دهقانی‌فیروزآبادی در ادامه به محدودیت زمانی مذاکرات اشاره کرد و گفت: «اگر فرض کنیم که مذاکرات به‌طور مثبت پیش برود، طرفین تا پایان خردادماه فرصت دارند تا به توافق دست پیدا کنند». از آنجا که زمان برجام تا مهرماه منقضی می‌شود و اگر اسنپ‌بک قرار باشد فعال شود، باید اقدامات لازم حداقل دو ماه پیش از آن انجام گیرد، بنابراین طرفین باید تا پایان خردادماه به توافقی دست یابند.
در صورت دستیابی به توافق موقت، احتمالاً اسنپ‌بک باید توسط اروپا تمدید شود. این توافق موقت می‌تواند شامل توقف برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران مانند غنی‌سازی ۶۰درصد و موافقت با بازرسان آژانس باشد. در مقابل، آمریکا باید تحریم‌ها را متوقف کرده و گشایش‌هایی اقتصادی برای ایران فراهم کند.
