حذف چهره تندروی ضدایرانی از تیم ترامپ
تعویق دور چهارم گفتوگوهای ایران و آمریکا آن هم در میانه تنش‌های داخلی در واشنگتن و فشار نئوکان‌ها، بار دیگر این پرسش را مطرح کرده که چه عواملی مذاکرات را متوقف کرده‌اند
همزمان با روزی که قرار بود چهارمین دور مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشنگتن برگزار شود، خبر تعویق این گفت‌وگوها به‌دلیل مسائل لجستیکی، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، دو روز پیش از موعد تعیین‌شده در شبکه اجتماعی «ایکس» (توئیتر سابق) اعلام کرد که نشست برنامه‌ریزی‌شده ایران و آمریکا برای شنبه ۱۳ اردیبهشت به زمانی دیگر موکول شده و زمان جدید بعد از توافق طرفین اعلام خواهد شد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز با تایید این خبر گفت که تعویق مذاکرات به پیشنهاد وزیر امور خارجه عمان صورت گرفته است. با وجود آنکه هنوز تاریخی برای دور بعدی مذاکرات مشخص نشده، اما پیش‌بینی می‌شود که این گفت‌وگوها در چند روز آینده از سر گرفته شوند. به نظر می‌رسد این وقفه، در اثر مسائل فنی، تنش‌های درون دولت ترامپ و فشارهای سیاسی هدفمند شکل گرفته باشد؛ مسائلی که اگرچه عامل توقف موقت هستند اما به‌طور مستقیم توافق را تحت تأثیر قرار نداده‌اند.
جزئیات پنهان مذاکرات
نکته قابل توجه آن است که اصلاً از ابتدا نیز وزیر خارجه عمان درباره قطعی بودن مذاکرات در تاریخ ۱۳ اردیبهشت، صراحتی نداشت. او در متن خود از عبارت «به‌طور موقت» (provisionally) استفاده کرده بود؛ عبارتی که نشان می‌دهد از همان ابتدا احتمال تعویق در نظر گرفته شده بود. وی تاکید کرده بود نشست جدید در تاریخ سوم مه، تنها به‌صورت موقت برنامه‌ریزی شده است.
همزمان، گزارش روز یکشنبه ۷ اردیبهشت نیویورک تایمز نیز حاکی از آن بود که به دلیل نیاز هیئت آمریکایی به بررسی دقیق پیشنهادهای ایران، مذاکرات ممکن است دو هفته به تعویق بیفتد. همچنین باراک راوید، خبرنگار پایگاه خبری «اکسیوس»، اعلام کرد که هنوز آمریکایی‌ها بر سر پیشنهاد ایران به اجماع نرسیده‌اند.
در همین راستا، خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد که ایران پیشنهاد سرمایه‌گذاری تریلیون دلاری را در جریان مذاکرات هسته‌ای به ایالات متحده ارائه کرده است. این پیشنهاد در راستای کاهش تحریم‌ها و ایجاد انگیزه برای صنایع آمریکایی جهت ورود به بخش انرژی و هسته‌ای ایران مطرح شده؛ گرچه بی‌اعتمادی عمیق طرفین، همچنان مانع اصلی در پیشرفت مذاکرات باقی مانده است.
شایان ذکر است این تأخیر مشابه موردی است که در دور قبلی نیز رخ داد. مذاکرات کارشناسی که قرار بود در سوم اردیبهشت در مسقط برگزار شود، به تعویق افتاد و همزمان با نشست عراقچی و ویتکاف به روز شنبه منتقل شد. نشانه‌ای روشن که بیان می‌کند ورود به مسائل فنی و حساس، می‌تواند نه‌تنها روند مذاکرات را کند، بلکه احتمال توقف چند هفته‌ای آن را نیز ایجاد کند.
درگیری در واشنگتن؛ حذف والتز
یکی از مهم‌ترین دلایل عقب‌نشینی فعلی را می‌توان در اختلافات درون دولت ترامپ و فشارهایی جست‌وجو کرد که چهره‌های تندرویی چون مایک والتز و مارکو روبیو درخصوص موضوع غنی‌سازی صفر وارد کرده‌اند؛ اختلافاتی که در نهایت به برکناری مشاور امنیت ملی دولت انجامید. هرچند مسئله موسوم به «سیگنال‌گیت» به‌عنوان دلیل اصلی این برکناری عنوان شده، اما تحلیل‌ها نشان می‌دهند که اظهارات دونالد ترامپ جونیور، پسر رئیس‌جمهور سابق آمریکا، تصویر دقیق‌تری از پشت پرده این تحولات ارائه می‌دهد.
جونیور ترامپ در واکنش به گزارشی از عملیات رسانه‌ای بنیاد دفاع از دموکراسی (FDD) علیه ویتکاف نوشت: «نئومحافظه‌کاران دولت پنهان دارند استیو ویتکاف را تخریب می‌کنند چون می‌خواهند دستور کار سیاست خارجی پدرم را تضعیف کنند. دولت پنهان خواهان جنگ ابدی است.»
علاوه بر فشارهای داخلی در واشنگتن، نفوذ لابی اسرائیل نیز نقش کلیدی در این روند داشته است. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بارها به‌صورت علنی از مسیر گفت‌وگو و توافق با ایران انتقاد کرده و اعلام داشته که اسرائیل مسیر مستقل خود را در مقابله با برنامه‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای تهران در پیش خواهد گرفت. با این حال، به‌گزارش آسوشیتدپرس، بعید است بنیامین نتانیاهو بتواند مخالفتی جدی با موضع ترامپ درخصوص مذاکرات داشته باشد.
تقابل دیپلماسی و فشار
یکی دیگر از عوامل تعویق مذاکرات، ترکیب تحریم و دیپلماسی از سوی آمریکاست؛ رویکردی که طی هفته‌های اخیر با وضع تحریم‌های تازه علیه ایران و واکنش تند ترامپ نسبت به خریداران نفت ایران همراه شده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران، اسماعیل بقایی، این تحریم‌ها را نشانه‌ای از نبود حسن‌نیت در واشنگتن و تضاد آشکار با مسیر گفتوگوهای دیپلماتیک عنوان کرده است.
در بیانیه رسمی وزارت خارجه ایران نیز بر این نکته تأکید شده که استمرار و تشدید تحریم‌های غیرقانونی در حالی دنبال می‌شود که تهران آمادگی خود را برای ادامه مسیر دیپلماسی اعلام کرده است. این روند از نگاه تهران تناقض‌آمیز و ناسازگار با روح مذاکرات به‌شمار می‌رود.
تحلیل یورونیوز نیز نشان می‌دهد که آمریکا و تروئیکای اروپایی، با استفاده همزمان از تهدید و گفت‌وگو، تلاش دارند فشار حداکثری را حفظ کرده و در عین حال امکان بازگشت به توافق را باز بگذارند. در این گزارش آمده است که این استراتژی چندلایه از یک‌سو اختلاف‌نظرها را برجسته می‌کند اما در نهایت حکایت از وجود هماهنگی در اهداف کلی دارد.
فاصله تا توافق
واقعیت آن است که ایران و آمریکا هنوز به درک مشترکی از پیش‌شرط‌های لازم برای توافق نرسیده‌اند. مسائل فنی مانند سطح غنی‌سازی، محل آن، بازرسی‌ها، خروج اورانیوم غنی‌شده، نحوه لغو تحریم‌ها و تضمین عدم خروج دولت‌های بعدی آمریکا از توافق، همچنان مورد اختلاف است.
هرچند برخی پیشنهادها رد و بدل شده، اما هنوز اجماعی درباره آنها شکل نگرفته است. به نظر می‌رسد که مهم‌ترین دلیل تأخیر کنونی، ضرورت بررسی دقیق‌تر پیشنهادهای ایران از سوی تیم آمریکایی باشد؛ فرآیندی که به زمان بیشتری نیاز دارد.
نوسان در واشنگتن؛ فرصت برای تصمیم‌گیری
این تعویق را می‌توان فرصتی برای آمریکا دانست تا موضع مشخصی اتخاذ کند. در طول مذاکرات اخیر، نماینده آمریکایی، استیو ویتکاف، مواضع متناقضی اتخاذ کرده؛ از پذیرش غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی گرفته تا رد کامل آن تنها یک روز بعد. این نوسان‌ها بیانگر تصمیم‌گیری شخصی و لحظه‌ای در کاخ سفید است؛ پدیده‌ای که در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ نیز بارها مشاهده شده بود.
نتیجه‌گیری: تأخیر، نه بن‌بست
با توجه به شکاف‌های درون دولت ترامپ، مسائل فنی مذاکرات و سیاست فشار حداکثری، تعویق دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا اگرچه ناامیدکننده به‌نظر می‌رسد، اما لزوماً به معنای بن‌بست نیست. شاید این وقفه زمانی فراهم آورد تا طرفین قبل از ورود به مباحث حساس، اختلافات خود را مدیریت کرده و فضای گفتگو را حفظ کنند. انتظار می‌رود طی روزهای آینده، با فراهم شدن شرایط جدید، مذاکرات بار دیگر آغاز شود.
