آیا مکانیسم ماشه فردا کلید می‌خورد؟
پرونده هسته‌ای ایران دوباره در کانون توجه جهان قرار گرفته است. در حالی که گزارش‌ها از احتمال فعال شدن «مکانیسم ماشه» حتی از فردا خبر می‌دهند، روسیه با طرح تمدید ۶ ماهه قطعنامه ۲۲۳۱ تلاش می‌کند مانع از بازگشت فوری تحریم‌های شورای امنیت شود.
پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر به یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. شمارش معکوس برای فعال شدن «مکانیسم ماشه» ــ سازوکاری که در صورت اجرا، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گرداند ــ به مراحل پایانی نزدیک می‌شود. خبرنگار وال‌استریت ژورنال گزارش داده است: «اگر قرار باشد این مکانیسم این هفته فعال شود، ممکن است حتی فردا کلید بخورد.» چنین اظهاراتی به وضوح بیانگر جدی‌تر شدن فشارهای آمریکا و تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس) بر تهران است.
ابتکار روسیه برای خرید زمان
در حالی که نگرانی‌ها از اجرای این سازوکار رو به افزایش است، المانیتور گزارش داد که مسکو پیش‌نویس تازه‌ای از قطعنامه‌ای اصلاح‌شده در شورای امنیت ارائه کرده است. این پیشنهاد به طور مشخص قطعنامه ۲۲۳۱ را برای شش ماه تمدید می‌کند و در طول این مدت، «بررسی‌های ماهوی درباره اجرای برجام و قطعنامه» را متوقف خواهد کرد.
به بیان دیگر، روسیه تلاش دارد فرصتی کوتاه برای ادامه مذاکرات و رایزنی‌های دیپلماتیک فراهم کند. با این حال، خبرنگار وال‌استریت ژورنال تاکید کرده که آمریکا و سه کشور اروپایی قصد پذیرش چنین پیشنهادی را ندارند.
احمد بخشاییش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، در گفت‌وگو با رویداد ۲۴ با اشاره به اینکه این طرح عملاً به سود غرب است، گفته: «تمدید این مهلت به آمریکا و اروپا امکان می‌دهد که پس از حملات بمب‌افکن‌های B-۲، وضعیت سایت‌های هسته‌ای ایران را از طریق بازرسی‌های آژانس انرژی اتمی بررسی کنند. ایران تمایلی به تمدید ندارد و حتی ترجیح می‌دهد این قطعنامه به پایان برسد.»
چالش ادامه‌دار با آژانس
از سوی دیگر، موضوع سطح همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان محل اختلاف است. آسوشیتدپرس به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داده که هنوز توافق نهایی درباره سطح دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات ایران حاصل نشده است، اما احتمال می‌رود این موضوع به زودی تعیین تکلیف شود.
در حال حاضر بازرسی‌ها تنها شامل تأسیساتی می‌شود که در جریان حملات آمریکا و اسرائیل آسیب ندیده‌اند. این محدودیت‌ها نشان می‌دهد تهران به دنبال ادامه همکاری کنترل‌شده و محدود با آژانس است؛ رویکردی که نگرانی‌های تازه‌ای را در پایتخت‌های غربی ایجاد کرده است.
مذاکرات ژنو؛ آخرین تلاش‌ها برای دیپلماسی
روز گذشته، دور جدید گفت‌وگوها میان ایران، سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا در ژنو برگزار شد. در این نشست، مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی از طرف ایران حضور داشتند و طرف مقابل را مدیران سیاسی وزارت خارجه فرانسه، آلمان، انگلیس و اتحادیه اروپا تشکیل می‌دادند. محور اصلی این مذاکرات، سرنوشت قطعنامه ۲۲۳۱، تهدید اروپا به اجرای مکانیسم ماشه و احتمال تمدید مهلت بود.
پس از پایان گفت‌وگوها، غریب‌آبادی تاکید کرد که ایران همچنان بر دیپلماسی و یافتن یک راه‌حل برد–برد پایبند است و «توپ اکنون در زمین اروپا و شورای امنیت» قرار دارد.
سناریوهای محتمل؛ فرصت محدود یا بحران تازه
بر اساس گزارش هم‌میهن، برخی منابع معتقدند در صورتی که فشارها به اوج برسد، ایران ممکن است برای جلوگیری از بازگشت فوری تحریم‌های سازمان ملل با تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ موافقت کند. چنین اقدامی فرصتی موقت برای رسیدن به توافقی جامع‌تر فراهم خواهد کرد.
اما اگر این تلاش‌ها به شکست بیانجامد و تحریم‌ها دوباره برقرار شوند، احتمال خروج ایران از پیمان NPT به طور جدی مطرح خواهد شد؛ سناریویی که می‌تواند آغازگر بحرانی تازه در روابط تهران و غرب باشد.
در مجموع، پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر در نقطه‌ای حساس ایستاده است. روسیه با طرح تمدید ۶ ماهه به دنبال خرید زمان است، اروپا و آمریکا بر شدت فشارها می‌افزایند و ایران تلاش دارد ضمن حفظ مسیر دیپلماسی، از خطوط قرمز خود کوتاه نیاید. اگرچه هنوز امکان توافق موقت وجود دارد، اما نشانه‌های اخیر حاکی از آن است که خطر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت جدی‌تر از همیشه است. روزهای پیش‌رو تعیین خواهد کرد که این پرونده به سمت یک فرصت تازه دیپلماتیک حرکت می‌کند یا وارد بحرانی تمام‌عیار می‌شود.
