ظریف برکنار شد؛ پشت پرده ماجرای استعفا چیست؟
محمدجواد ظریف که پیش‌تر در دولت‌های پزشکیان و روحانی هفت مرتبه استعفای خود را مطرح کرده اما همچنان در سمت خود باقی مانده بود، این بار دیگر راهی برای ماندن نیافت.
یکشنبه‌شب، تنها چند ساعت پس از استیضاح وزیر اقتصاد، ظریف فرصت را غنیمت شمرد و در شرایطی که از مدت‌ها قبل به دلیل ممنوعیت قانونی باید از سمت خود کناره‌گیری می‌کرد، اعلام کرد که به توصیه رئیس دستگاه قضائی و «بر اساس مصلحت» به دانشگاه بازمی‌گردد. این در حالی است که برای اجرای قانون نیازی به توصیه یا مشورت با رئیس دستگاه قضائی نبود و چنین اقدامی تنها هزینه‌سازی و ایجاد جنجال تلقی می‌شود.
ظریف در متن استعفای خود چنین نوشت:
«گرچه در شش‌ماه گذشته با سخیف‌ترین توهین‌ها، افتراها و تهدیدها نسبت به خود و خانواده‌ام روبه‌رو بودم، و حتی در درون دولت نیز تلخ‌ترین دوران خدمت چهل‌ساله را گذراندم، اما به امید خدمت ایستادگی کردم. اهل فرار از سختی‌ها و دشواری‌ها در مسیر خدمت به این مرز و بوم نبوده و نیستم و در چهل‌واَندی سال گذشته، چه بسیار توهین‌ها و افتراها را برای نقش اندکی که در پیشبرد منافع ملی از پایان دادن به جنگ تحمیلی تا به سرانجام رساندن پرونده هسته‌ای داشته‌ام به‌جان خریده و برای خدشه‌دار نشدن منافع کشور در برابر سیل دروغ و تحریف دم فروبسته‌ام.
دیروز به دعوت ریاست محترم قوه قضائیه به دیدار ایشان رفتم. در این دیدار، ایشان با اشاره به شرایط کشور توصیه کردند که برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردم. بنده نیز بی‌درنگ پذیرفتم که همواره خواسته‌ام یار باشم و نه بار. با سپاس فراوان از ایشان که بار مسئولیت در برابر خدا و مردم را از دوش بنده برداشتند، امیدوارم با کنار گذاشتن بنده، بهانه‌ها برای سنگ‌اندازی در برابر خواست مردم و موفقیت دولت برداشته شود. هنوز به پشتیبانی از دکتر پزشکیان گرانقدر می‌بالم و برای ایشان و دیگر خدمتگزاران راستین به مردم بهترین‌ها را آرزومندم».
قانون‌شکنی و تظاهر به استعفا
ادعای استعفا و ارتباط آن با دیدار رئیس دستگاه قضائی در حالی مطرح شده که بر اساس استعلامات اولیه، ظریف به دلیل منع قانونی، اجازه تصدی سمت دولتی را نداشت. با این حال، او برای باقی ماندن در این سمت تلاش کرده و اکنون که دیگر چاره‌ای جز ترک پست ندارد، آن را در قالب استعفای داوطلبانه جلوه داده است.
این نخستین بار نیست که ظریف در لحظات حساس، چنین ژستی به خود می‌گیرد. او پیش‌تر همزمان با معرفی کابینه به مجلس توسط پزشکیان، وانمود کرده بود که در اعتراض به ترکیب کابینه استعفا می‌دهد، حال آنکه دلیل اصلی، منع قانونی ناشی از تابعیت دوگانه فرزندانش بود. در آن زمان، وی در متنی مبهم نوشت:
«از ۱۹ وزیری که امروز معرفی شدند، ۳ نفر نامزد نخست، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم، و یک نفر، نامزد پنجم کمیته‌ها و یا شورای راهبری بودند... در کنار مشکلات دیگر، برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد. در پیشگاه مردم بزرگ ایران برای ناتوانی خود در پیگیری امور در دالان‌های سیاست داخلی پوزش می‌خواهم».
با این حال، پس از مدتی اذعان کرد که:
«بنده و همکارانم در شورای راهبری و کمیته‌ها افتخار داریم که نزدیک به ۷۰ درصد وزرا و معاونین رئیس‌جمهور و بسیاری از معاونین وزرا و سازمان‌ها نتیجه پیشنهادهای کارشناسی این روند بود. پس از پیگیری‌ها و رایزنی‌های مدبرانه ریاست محترم جمهوری و با دستور کتبی ایشان، انجام وظیفه در معاونت راهبردی را ادامه خواهم داد».
در نهایت، ظریف که بارها با استعفاهای نمایشی تلاش کرده بود خود را قربانی سیاست‌های داخلی جلوه دهد، این بار مجبور شد به دلایل قانونی صحنه را ترک کند. این ماجرا نشان داد که برخلاف ادعاهای او، استعفای اخیر نه یک انتخاب شخصی، بلکه نتیجه فشارهای قانونی و الزامات حقوقی بوده است. بدین ترتیب، حضور او در معاونت راهبردی، که از ابتدا غیرقانونی بود، با ابلاغ رسمی برکناری به پایان رسید.
