زندگینامه هوشمند عقیلی: صدای ماندگار موسیقی ایران که خاموش شد

هوشمند عقیلی (با نام شناسنامه‌ای هوشمند عقیلی‌مهر) در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در اصفهان متولد شد. وی تحصیلات متوسطه را در رشته ریاضی به پایان رساند و سپس لیسانس ادبیات انگلیسی را اخذ کرد. پس از فارغ‌التحصیلی برای اشتغال به تهران رفت و مدتی در شهرداری و سپس به‌عنوان کارشناس در وزارت تعاون (پیش از انقلاب) مشغول به کار بود. علاقه عقیلی به موسیقی از دوران دبیرستان شکل گرفت؛ او در نوجوانی با تشویق پدر تحت تعلیم استاد تاج اصفهانی آواز را فرا گرفت و گوشه‌ها و دستگاه‌های آوازی همایون و سه‌گاه را نزد او آموخت. سپس در کلاس‌های اساتیدی چون محمود کریمی و اسماعیل مهرتاش شرکت کرد و توانست به اجرای برنامه در رادیو اصفهان نیز بپردازد. این آموزش‌های آکادمیک زمینه‌ساز ورود جدی او به دنیای خوانندگی شدند.

آغاز فعالیت رسمی عقیلی به سال ۱۳۳۴ بازمی‌گردد که نخستین ترانهٔ خود با عنوان «ساقی‌نامه» (ساخته اسماعیل مهرتاش) را اجرا و منتشر کرد. درخشش صدای او در همین سال‌ها باعث شد برای اجرای زنده در مراسم گشایش تلویزیون ملی ایران (سال ۱۳۳۷) دعوت شود و در کنار آهنگسازان سرشناسی چون مرتضی حنانه و حسین قوامی برنامه اجرا کند. عقیلی تا دهه ۱۳۵۰ خورشیدی هم‌زمان با فعالیت هنری، در سمت دولتی خود نیز حضور داشت. وی یک سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷، در سال ۱۳۵۶، ایران را به مقصد ایالات متحده آمریکا ترک کرد و در لس‌آنجلس مقیم شد. او پس از مهاجرت نیز مسیر هنری خود را با برگزاری کنسرت‌ها و ضبط آلبوم‌ها ادامه داد.

کارنامه هنری

عقیلی از جمله خوانندگانی است که در دو سبک موسیقی سنتی (کلاسیک ایرانی) و پاپ به اجرا پرداخته است. دو ترانه شاخص از کارنامه او یعنی «فردا تو می‌آیی» و «دریا» (شنِ داغ) که با آهنگسازی جهانبخش پازوکی و تنظیم ناصر چشم‌آذر منتشر شدند، در ذهن و خاطره دوستداران موسیقی ایرانی ماندگار شده‌اند. عقیلی همچنین بازخوانیِ برخی تصنیف‌ها و آثار قدیمی موسیقی ایران از جمله قطعات مشهوری چون «مرغ سحر» و «الههٔ ناز» را در کارنامه دارد که آنها را با تنظیم تازه در یک آلبوم کاست منتشر کرد.

در سال‌های پس از مهاجرت به آمریکا، هوشمند عقیلی آلبوم‌های متعددی منتشر کرد و به یکی از صداهای فعال موسیقی در جمع ایرانیان مقیم لس‌آنجلس تبدیل شد. از جمله آلبوم‌های مطرح او می‌توان به «اگر…» (۱۳۶۲)، «عشق شرقی» (۱۳۵۹)، «آمدم» (دهه ۱۳۶۰)، «چه‌خبر از ایران» (۱۳۶۹) و «دخترک فال‌بین» (۱۳۷۷) اشاره کرد. مجموعه‌آلبوم‌هایی تحت عنوان «بهترین‌های عقیلی» نیز در چند جلد منتشر شده‌ است. عقیلی در برخی آلبوم‌ها با دیگر خوانندگان سرشناس همکاری داشت؛ برای مثال آلبوم «یکی را دوست می‌دارم» را در سال ۱۳۶۲ به‌صورت مشترک با مهستی و هایده اجرا کرد  و آلبوم «بهترین» (۱۳۶۳) حاصل همکاری او با هایده و ستار بود. این همکاری‌ها نشان‌دهنده جایگاه عقیلی در میان نسل هنرمندان هم‌عصرش بود.

همکاری با آهنگسازان برجسته نیز بخش مهمی از کارنامه هنری عقیلی را شکل می‌دهد. او در اوایل دهه ۱۳۵۰ همکاری نزدیکی با دوست دوران کودکی خود جهانبخش پازوکی آغاز کرد و حاصل این دوستی، اجرای ترانه‌هایی چون «نوبت توست»، «فردا تو می‌آیی»، «شنِ داغ» و «چراغ خونه» در استودیوی کاسپین بود. عقیلی به واسطه صدای قدرتمند و دانش موسیقایی خود، به سرعت توانست با آهنگسازان و نوازندگان صاحب‌نامی چون مرتضی حنانه، همایون خرم، علی تجویدی، اکبر محسنی و دیگر بزرگان موسیقی ایران همکاری کند. برخی ترانه‌های به‌یادماندنی عقیلی نظیر «اگر»، «قصه‌گو» و «همش جنگه» محصول همین همکاری‌ها با آهنگسازان نامدار بود. او همچنین در بزرگداشت هنرمندان هم‌نسل خود مشارکت داشته است؛ از جمله پس از درگذشت هایده (خواننده مطرح ایرانی)، قطعهٔ «سراب» هایده را به عنوان ادای احترام بازخوانی کرد.

حواشی و اتفاقات

در میانه‌های سال ۱۴۰۱ خورشیدی، شایعه‌ای مبنی بر درگذشت هوشمند عقیلی در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها منتشر شد که بازتاب وسیعی یافت. حتی تعدادی از چهره‌های معروف موسیقی لس‌آنجلس نیز این خبر را بازنشر کردند. با این حال، نزدیکان و دوستان عقیلی به سرعت این خبر را تکذیب کردند و اعلام داشتند که هرچند وضعیت جسمانی او نامساعد است، اما وی در قید حیات می‌باشد. این تکذیبیه با واکنش مثبت هواداران مواجه شد و نگرانی‌ها را موقتاً فرو نشاند.

سرانجام مدتی بعد از آن حاشیه‌ها، خبر درگذشت این هنرمند تأیید شد. هوشمند عقیلی در روز جمعه ۱۴ شهریور ۱۴۰۴ (۵ سپتامبر ۲۰۲۵) پس از چندین سال مبارزه با بیماری، در سن ۸۸ سالگی در شهر لس‌آنجلس چشم از جهان فرو بست. انتشار خبر درگذشت او با واکنش گسترده علاقه‌مندان موسیقی همراه بود و بسیاری در شبکه‌های اجتماعی از پایان یکی از صداهای خاطره‌ساز موسیقی ایران ابراز تأثر کردند. به این ترتیب، فصل پایانی زندگی حرفه‌ای عقیلی رقم خورد؛ هنرمندی که نزدیک به هفت دهه با صدای خود در یاد و خاطره مردم حضور داشت.

زندگی شخصی

هوشمند عقیلی پس از مهاجرت به آمریکا ازدواج کرد و صاحب یک پسر و یک دختر شد. او سال‌ها در کنار خانواده در لس‌آنجلس زندگی کرد. پس از درگذشت همسرش، عقیلی مدتی از خوانندگی کناره‌گیری نمود تا به سوگواری و رسیدگی به امور خانواده بپردازد. با این حال، به درخواست و تشویق فرزندان، دوستان و دوستداران صدایش، چند ماه بعد دوباره به صحنه موسیقی بازگشت و با اجرای کنسرت‌ها فعالیت هنری خود را از سر گرفت. وی تا اواسط دهه ۱۳۸۰ خورشیدی (حدود سال‌های ۲۰۰۵–۲۰۰۶ میلادی) به اجرای برنامه و ضبط آثار ادامه داد و سپس به تدریج از دنیای خوانندگی کناره گرفت و دوران بازنشستگی خود را آغاز کرد.

در کنار فعالیت‌های موسیقی، عقیلی در زندگی شخصی نیز فردی پرتلاش بود. او در ابتدای اقامت خود در آمریکا برای امرار معاش و دریافت اقامت (گرین کارت)، در کسب‌وکار ساخت و ساز و معاملات املاک مشغول شد. با این وجود، موسیقی همواره اولویت اصلی زندگی او باقی ماند. هوشمند عقیلی همچنین از هنرمندان پیرو آیین بهایی بود و به عنوان یک خواننده بهایی ایرانی شناخته می‌شد. حضور او به عنوان یک هنرمند اقلیت مذهبی در عرصه موسیقی، از نکات قابل توجه زندگی شخصی و حرفه‌ای او به‌شمار می‌رفت و نشان‌دهنده تنوع بافت فرهنگی هنرمندان ایرانی است