۳ ویژگی بارز آدم های نادان و جاهل
یکی از بزرگترین مشکلات و مصیبت‌های هر فرد، جهل و نادانی اوست. همانطور که می‌دانیم، نادانی از جمله صفات ناشایست انسان‌هاست.
انسان با فراگیری علم و دانش می‌تواند خود را از دام نادانی رهایی بخشد و به سوی آگاهی حرکت کند. با این حال، بالاترین نوع جهل، جهل به عقل و درک صحیح است.
خصلت‌های نادانی انسان
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله ویژگی‌هایی را برای انسان‌های نادان ذکر کرده‌اند که عبارتند از:
- نافرمانی از خداوند
- آزار رساندن به همسایگان
- عدم وفاداری به عهد و پیمان‌ها
چرا برخی به رغم علم، از خداوند نافرمانی می‌کنند؟
سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا برخی از افراد با وجود آگاهی به وجود خداوند، باز هم در برابر او نافرمانی می‌کنند؟ چرا در برابر خدایی به این عظمت، گناهان را نمی‌بینیم؟ پاسخ این است که اکثر مردم به جای یقین و دانش حقیقی، به گمان و ظن تکیه دارند. خداوند در قرآن می‌فرماید:
«وَ ما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلَّا ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِمَا یَفْعَلُونَ» (یونس: ۳۶)
اکثر مردم از گمان پیروی می‌کنند و گمان هرگز انسان را از حق بی‌نیاز نمی‌کند.
آزار رساندن به همسایگان: گناهی بزرگ
یکی از حقوق بزرگ در اسلام، احترام به حقوق همسایگان است. قرآن و حدیث تأکیدات زیادی بر رعایت حقوق همسایگان دارند. در قرآن آمده است:
«وَ اعْبُدُوا اللّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا وَ بِذِی الْقُرْبَى وَ الْیَتَامی وَ الْمَسَاکِینِ وَ الْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَ الْجَارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ» (نساء: ۳۶)
«خدا را بپرستید و هیچ چیزی را همتای او قرار ندهید و به والدین، خویشاوندان، یتیمان، مسکینان، همسایگان نزدیک و دور و همه کسانی که در کنار شما هستند، نیکی کنید.»
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز در احادیث خود بر رعایت حقوق همسایگان تأکید بسیار کرده‌اند. از جمله اینکه گفته‌اند:
«اگر همسایه‌ات از تو کمک خواست، به او کمک کن؛ اگر قرض خواست، قرض بده؛ اگر گرفتار شد، به یاری‌اش بشتاب؛ اگر بیماری به او رسید، به عیادتش برو و اگر از دنیا رفت، به تشییع جنازه‌اش برو.»
بزرگترین نادانی: عدم وفای به عهد
یکی از ویژگی‌های انسان‌های نادان، عدم وفای به عهد و پیمان‌هاست. در قرآن آمده است:
«وَ الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا» (بقره: ۱۷۷)
«مؤمنان کسانی هستند که هنگامی که عهدی می‌بندند، به آن وفا می‌کنند.»
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز فرموده‌اند:
«هر کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید به وعده‌ها و پیمان‌هایش وفادار باشد.»
عوامل پیمان‌شکنی
پیمان‌شکنی معمولاً دلایل مختلفی دارد، از جمله:
-
ترس از قدرت
گاهی افراد به دلیل ترس از قدرت‌های زورمدار و متنفذ، به پیمان‌های خود وفا نمی‌کنند.
-
جلب منافع مادی
برخی افراد به دنبال منافع شخصی و مادی هستند و برای رسیدن به این منافع ممکن است پیمان‌شکنی کنند.
قرآن نیز به شدت از پیمان‌شکنی نهی کرده و فرموده است:
«لَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللّهِ ثَمَنًا قَلِیلًا» (نحل: ۹۵)
«پیمان خداوند را به بهای اندک نفروشید.»
ویژگی‌های انسان نادان
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله در احادیث خود همواره به وفای به عهد و پیمان تأکید کرده‌اند. امام علی علیه‌السلام نیز وفای به عهد را یکی از مهم‌ترین معیارهای انسانیت می‌دانستند. در این راستا، حضرت علی علیه‌السلام فرموده‌اند:
«وفای به عهد، بهترین همراه با صداقت است.»
