سنت‌های شگفت‌انگیز در حمام‌های قدیمی تهران؛ از «دختربینی» تا «حنابندان»
حمام‌های عمومی در روزگاران گذشته فقط محلی برای استحمام نبودند، بلکه نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم ایفا می‌کردند. از مراسم «دختربینی» برای انتخاب عروس تا «حنابندان» مشاغل سخت، این حمام‌ها بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم بودند که اکنون تنها در خاطرات و روایت‌های قدیمی باقی مانده‌اند.
حمام‌های عمومی در گذشته‌های دور، به ویژه در دوره قاجار، نه‌تنها محلی برای شست‌وشو، بلکه کانون رویدادهای اجتماعی و فرهنگی بودند. در زمانه‌ای که خانه‌های بزرگ و باشکوه فاقد حمام شخصی بودند، این مکان‌ها به سرعت رونق گرفتند و به پاتوقی برای ساکنان محله‌ها تبدیل شدند. از میان مراسم مختلفی که در حمام‌های سنتی برگزار می‌شد، برخی سنت‌ها مانند «دختربینی» و «حنابندان» جایگاه ویژه‌ای داشتند.
نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، در این‌باره می‌گوید: «در دوره قاجار، حمام‌های عمومی محلی برای پایه‌گذاری سنت ازدواج بودند. زنان موسوم به دلاله که در این حمام‌ها حضور داشتند، از سوی خانواده‌های متمول مأمور می‌شدند تا دختران دم‌بخت را برای ازدواج معرفی کنند. این دلاله‌ها برای معرفی عروس و برگزاری مراسم «دختربینی»، مبالغ هنگفتی دریافت می‌کردند. مراسم به گونه‌ای طراحی می‌شد که مادران دامادها بتوانند گزینه‌های موردنظرشان را در محیط حمام مشاهده کنند.»
علاوه بر سنت «دختربینی»، حمام‌های عمومی میزبان مراسم دیگری نیز بودند. از جمله این مراسم می‌توان به «حمام عزا» برای اصلاح سر و صورت صاحبان عزا و «حمام زایمان» برای استحمام مادرانی که تازه وضع حمل کرده بودند اشاره کرد.
یکی دیگر از مراسم جالب در حمام‌های سنتی، «حنابندان» بود. حدادی در این خصوص می‌گوید: «حنابندان داماد در حمام‌های قدیمی تهران رایج بود، اما مراسم حنابندان برای مشاغل سخت نیز برگزار می‌شد. استادکارانی مثل بناها، نجارها و مسگران برای محافظت از دست‌هایشان در برابر آسیب‌دیدگی، پوست دست خود را با حنا می‌پوشاندند. در ابتدا این کار به شکل مراسم انجام می‌شد، اما بعدها مردم برای بستن حنا به صورت فردی به حمام‌های عمومی مراجعه می‌کردند.»
حمام‌های عمومی تهران در گذشته بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم بودند، اما با گذر زمان و تغییرات در سبک زندگی، این سنت‌ها به فراموشی سپرده شدند و تنها خاطره‌ای از آن دوران در میان روایت‌های قدیمی باقی مانده است.
