تغییر نام پول ملی؛ هشدار بانک مرکزی درباره پیچیدگی‌های حذف صفر از «ریال»
بانک مرکزی با ارائه توضیحاتی درباره طرح حذف چهار صفر از پول ملی، از روند بررسی این موضوع در مجلس شورای اسلامی و چالش‌های متعدد اجرایی آن پرده برداشت. این نهاد تأکید کرد که موضوع تغییر نام «ریال» نیازمند عزم ملی و هماهنگی گسترده در سطح دستگاه‌هاست.
مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی با تشریح جزئیاتی درباره طرح حذف چهار صفر از پول ملی اعلام کرد که تغییر نام واحد پول، موضوعی است که هم‌اکنون در دستور بررسی مجلس شورای اسلامی قرار دارد. به گفته جعفر مهدی‌زاده، بحث اصلاح ساختار پولی کشور، موضوعی قدیمی است که از اواخر دهه ۱۳۸۰ در محافل کارشناسی و اقتصادی مطرح شده و در این مدت چندین بار مورد بررسی قرار گرفته است.
او خاطرنشان کرد که پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نیز مطالعات گسترده‌ای را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی درباره این مسئله انجام داده است. به گفته مهدی‌زاده، اگرچه این طرح از نظر تئوریک چندان پیچیده نیست، اما در مرحله اجرا نیازمند هماهنگی‌های وسیع و جزئی با نهادها و ارگان‌های مختلف است و پیاده‌سازی آن مستلزم اراده‌ای فراگیر در سطح ملی خواهد بود.
مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی با تأکید بر دشواری‌های اجرای این طرح، به حوزه‌هایی مانند حسابرسی، تنظیم دفاتر مالی، قوانین مرتبط با چک و دیون، تغییرات نرم‌افزاری، شیوه قیمت‌گذاری، بازار سرمایه، و سیستم‌های تولید اشاره کرد که در اجرای طرح باید به‌صورت دقیق و همه‌جانبه بررسی شوند. او افزود: «در حوزه تولید، مشخص شدن شیوه اجرای این طرح اهمیت زیادی دارد.»
وی در ادامه توضیح داد که اجرای این طرح می‌تواند به دو روش صورت گیرد؛ یا با معرفی تدریجی یک کد جدید در دوره گذار، یا اجرای ناگهانی آن که به‌صورت مستقیم عملیاتی شود. او هشدار داد که در صورت اجرای فوری، بار زیادی بر دوش بانک مرکزی خواهد بود.
مهدی‌زاده اظهار داشت که گرچه بانک مرکزی از سال‌ها پیش مقدمات اجرای طرح را فراهم کرده و حتی چهار صفر را از اسکناس‌های جدید حذف کرده است، اما اجرای کامل آن به مسائل گسترده‌تری همچون اطلاع‌رسانی عمومی و برنامه‌ریزی دقیق در حوزه روابط عمومی وابسته است.
او با اشاره به روند قانونی این طرح گفت که پیش از این لایحه‌ای در این خصوص به مجلس ارائه شده بود که پس از تصویب در کمیسیون اقتصادی و صحن علنی مجلس، برای تأیید به شورای نگهبان ارسال شد. اما این شورا ایراداتی به آن وارد کرد و دوباره لایحه به مجلس بازگردانده شد. در حال حاضر، این طرح پس از اصلاح در کمیسیون اقتصادی، در نوبت بررسی در صحن علنی مجلس قرار گرفته است.
مهدی‌زاده یادآور شد که همه مسیرهای اجرایی برای حذف چهار صفر از پول ملی ترسیم شده‌اند، اما لازم است پیش‌نیازهای اجرایی آن نیز به‌صورت دقیق مشخص شوند. با این حال، به گفته او بخش زیادی از این ملزومات در حال حاضر آماده‌سازی شده‌اند.
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به چالش‌های مرتبط با تغییر نام «ریال» گفت: «در صورتی که نام واحد پول تغییر نکند، در دوره گذار مجبور به استفاده همزمان از دو نوع ریال خواهیم بود، که این مسأله نیازمند دو مرتبه چاپ اسکناس است.»
مهدی‌زاده با اشاره به تجربه ترکیه گفت: «در آن کشور، لیر جدید مدتی در کنار لیر قدیم در جریان بود و سپس جایگزین شد.»
وی در ادامه توضیح داد: «افزودن هر صفر به قیمت یک کالا به معنای افزایش ده‌برابری آن است. با در نظر گرفتن تورم بلندمدت ۲۵ درصدی، حدود ۴۰ سال طول می‌کشد تا یک صفر به قیمت کالاها افزوده شود. بنابراین حتی در شرایط فعلی نیز اجرای این طرح توجیه‌پذیر است، به‌ویژه اگر همزمان با آن اصلاحات اقتصادی و مهار تورم نیز دنبال شود.»
مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی همچنین خاطرنشان کرد که حتی اگر این اصلاحات ساختاری به‌طور کامل انجام نشود، مانعی برای اجرای طرح محسوب نمی‌شود. او با اشاره به اینکه سهم اسکناس در نظام پرداخت کاهش یافته، تأکید کرد که هنوز بخشی از جامعه تمایل به استفاده از اسکناس دارد.
او افزود: «تولید اسکناس فشار زیادی بر بانک مرکزی وارد می‌کند، هرچند که امروزه استفاده از کارت‌های بانکی این فشار را کاهش داده است، اما همچنان تقاضا برای اسکناس وجود دارد.» مهدی‌زاده تأکید کرد که مدیریت ارقام و خواندن حساب‌های مالی نیز بدون حذف صفرها دشوارتر خواهد بود.
در خصوص کنترل تورم پیش از اجرای طرح، مهدی‌زاده گفت: «در گذشته، برای اجرای این طرح نیازمند تولید انبوه اسکناس بودیم، اما خوشبختانه با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و جایگزینی برخی اقلام موردنیاز مانند جوهر و واترمارک، توانسته‌ایم بسیاری از این نیازها را در داخل تأمین کنیم و از اثرات تحریم‌ها بکاهیم.»
او در پایان تصریح کرد: «اجرای این طرح در شرایطی با ثبات و با رفع تحریم‌های بین‌المللی، آثار مثبت‌تری خواهد داشت.»
همچنین محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، در روز نخست همایش نظام پولی و بانکی اعلام کرده است که این نهاد در سال جاری، حذف چهار صفر از پول ملی را با جدیت پیگیری خواهد کرد.
