شوکی تازه به بازنشستگان: حقوق خرداد با تاخیر و پایانی بر رویای پرداخت به موقع؟
موجی از نگرانی در میان بازنشستگان تأمین اجتماعی به راه افتاده است. خبرها حاکی از آن است که پرداخت حقوق خرداد ماه با تأخیر دوباره‌ای روبرو خواهد شد و این تأخیر ممکن است به رویه‌ای دائمی تبدیل شود. این وضعیت، در کنار چالش‌های مالی و رفاهی، زندگی میلیون‌ها بازنشسته را تحت تأثیر قرار داده است. در ادامه به بررسی دلایل این تأخیرها، وضعیت تسهیلات رفاهی و اهمیت مراجعه به سایت کانون بازنشستگان خواهیم پرداخت.
پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمری‌بگیران تأمین اجتماعی در خرداد ماه، بار دیگر با تأخیر آغاز شده و این اتفاق، موجی از نگرانی را در میان میلیون‌ها بازنشسته ایجاد کرده است. بازنشستگان که همچنان انتظار دارند حقوق خود را طبق روال سابق و پیش از بیستم هر ماه دریافت کنند، اکنون با واقعیتی تلخ روبرو شده‌اند: حقوق آنها از این پس تنها در سه روز پایانی هر ماه، یعنی روزهای ۲۹ تا ۳۱ام، واریز خواهد شد. این در حالی است که پیش‌تر، فرآیند پرداخت حقوق به تدریج و طی ۱۰ روز پایانی هر ماه انجام می‌گرفت.
ریشه‌های بحران: کمبود منابع و بدهی‌های دولت
به نظر می‌رسد مجموعه‌ای از تصمیمات و عملکردهای دولت، سازمان تأمین اجتماعی را در شرایطی قرار داده که در ارائه مستمری، تسهیلات رفاهی و حتی پوشش درمان رایگان با کمبود جدی منابع دست و پنجه نرم می‌کند. این وضعیت، به مثابه یک "معادله دو سر باخت" برای این صندوق بین‌النسلی توصیف شده است.
در ماه‌های اخیر، شرایط برای بیمه‌شدگان کارگری نامساعد بوده است. پرداخت حقوق بازنشستگان کارگری به طور مداوم با حدود ده روز تأخیر انجام می‌شود، کیفیت خدمات درمانی به شدت کاهش یافته، و سطح رفاهیات ارائه شده به بازنشستگان و ازکارافتادگان در مقایسه با سال‌های گذشته کمتر شده است. تمامی این نشانه‌ها، بحران نقدینگی و عدم توازن بین منابع و مصارف در تأمین اجتماعی را به وضوح آشکار می‌سازد.
باید اذعان کرد که مدیریت نادرست صندوق تأمین اجتماعی در سال‌های گذشته، سوءاستفاده‌های فراوان در شرکت‌های شستا، و تبدیل شدن تأمین اجتماعی به "حیاط خلوت دولت‌ها"، بیشترین سهم را در بروز و تعمیق این بحران داشته‌اند. تأمین اجتماعی اکنون به یک نهاد دولتی بدل شده است که نمایندگان کارگران و بازنشستگان هیچ نظارتی بر عملکرد زیرمجموعه‌های آن ندارند. دارایی‌های ارزشمند کارگران به دست غیر افتاده و ارزش خود را در گذر زمان از دست داده‌اند.
حوزه سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی نیز موفقیتی نداشته و به جای سودآوری منظم، هزینه‌های سربار ایجاد کرده و محلی برای ثروت‌اندوزی عده‌ای خاص شده است. حتی آخرین گزارش تحقیق و تفحص مجلس از شستا نشان می‌دهد که تا قبل از سال ۱۴۰۰، اختلاس‌های میلیون دلاری و بی‌حساب و کتاب در این مجموعه اتفاق افتاده است.
در کنار تمامی این ایرادات اساسی که نیازمند اصلاحات ساختاری در نظام مدیریتی تأمین اجتماعی هستند، بی‌توجهی دولت نیز به این مشکلات دامن زده است. دولت به طور مستمر از پرداخت بدهی سنگین و انباشته خود به تأمین اجتماعی سر باز می‌زند. با وجود تأکید فراوان در اسناد بالادستی مانند ماده ۵ قانون برنامه هفتم توسعه و سند نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، دولت‌ها اراده‌ای برای تسویه بدهی‌های جاری و دیون گذشته خود نشان نمی‌دهند. این اهمال، در دولت چهاردهم نیز به همان روال سابق ادامه دارد.
«علیرضا حیدری»، کارشناس رفاه و تأمین اجتماعی، در این خصوص می‌گوید: «امسال دولت باید حدود ۱۸۵ همت به تامین اجتماعی پرداخت کند؛ متاسفانه هنوز هیچ برنامه‌ای برای این پرداخت اعلام نشده؛ ما در هفته کارگر جلسه‌ای در مجلس داشتیم و رئیس مجلس تصریح کرد کمیته‌ای در مجلس ترتیب داده شده تا نحوه واگذاری مطالبات تامین اجتماعی را رصد و کنترل کند و مراقب باشد این پرداخت‌ها به ماخذ یک دوازدهم یا همان ماهانه باشد تا سازمان تامین اجتماعی در پرداخت تعهدات خود به بیمه‌شدگان به خصوص در حوزه مستمری‌ها با چالش رو‌به‌رو نشود.»
وی افزود: «اما الان در خردادماه هستیم، یک فصل از سال تمام شده و هنوز آثاری از پرداخت دولت هویدا نیست؛ و اگر قرار باشد سناریوی سال‌های قبل تکرار شود و دولت در نیمه‌ی دوم سال آهسته آهسته تصمیم به پرداخت بدهی خود بگیرد، صندوق تامین اجتماعی به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از منابعش ناشی از وصول مطالبات دولت است و حدود ۲۵۰ همت سهم دولت برای سال جاری در نظر گرفته شده، با اختلال رو‌به‌رو می‌شود.» حیدری تأکید کرد که دولت باید سازوکاری را مشخص کند تا پرداخت‌ها ماه به ماه انجام شود و تأمین اجتماعی با کسری نقدینگی مواجه نشود.
مسئله بنگاه‌داری و مشکلات واگذاری سهام
بحث شیوه پرداخت بدهی‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. قانون‌گذار بهترین شکل سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را سهامداری می‌داند نه مدیریت و کنترل شرکت‌ها. اما آیا این شرط در عمل قابل اجراست؟ حیدری در پاسخ می‌گوید: «تاکید وزارت کار بر خروج صندوق‌ها از بنگاه‌داری و بازگشت به سهامداری در حالی‌ست که سابقه دولت در ادوار گذشته خود ناقض این تاکید است؛ دولت به جای تادیه بدهی خود، سهام مدیریتی شرکت‌ها (بیش از ۴۰ درصد تاکید شده در اصل ۴۴ قانون اساسی) را به تامین اجتماعی واگذار کرده و در نتیجه تامین اجتماعی چاره‌ای نداشته جز اینکه سهام شرکت‌ها را مدیریت یا به عبارتی، بنگاه‌داری کند.»
او ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که برخی از شرکت‌های واگذار شده، زیان‌ده هستند و باید سود شرکت‌های سرمایه‌گذاری به آنها تزریق شود تا سرپا بمانند. فراموش نکنیم تامین اجتماعی در گرفتن سهام شرکت‌ها از دولت، حق انتخابی نداشته مثلاً در کنار پتروشیمی شازند، سهام شرکت هپکو هم با مشکلات و بدهی‌های بسیار به تامین اجتماعی واگذار شده؛ اینها نشان می‌دهد ترکیب دارایی‌های واگذار شده، ترکیبی نامتوازن و نامتجانس بوده و عملاً موجب شده تامین اجتماعی به چنین شرایط بحرانی دچار شود.» وی افزود که بازار سرمایه ایران نیز عموماً امکان سودآوری و پورتفوگردانی مناسب را به تأمین اجتماعی نمی‌دهد، اما با این وجود، دولت همچنان از پرداخت پول نقد خودداری کرده و در عوض بر خروج صندوق از بنگاه‌داری تأکید دارد.
تسهیلات رفاهی برای بازنشستگان: گام‌های کوچک در برابر نیازهای بزرگ
با وجود تمامی مشکلات، سازمان تأمین اجتماعی تلاش‌هایی را برای ارائه تسهیلات رفاهی به بازنشستگان آغاز کرده است. در روزهای ابتدایی خرداد ماه، بیش از ۳۸ هزار فقره تسهیلات بانکی به بازنشستگان تأمین اجتماعی پرداخت شد. در صورت ادامه این روند، این تسهیلات می‌تواند ۶۰۰ هزار بازنشسته را تحت پوشش قرار دهد.
اصغر حسن‌پور، مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی، در این خصوص گفت: «چندسالی است، تأمین اجتماعی با انعقاد تفاهمنامهای وام‌های قرض‌الحسنه به بازنشستگان پرداخت می‌کند. این وام‌ها در ابتدا با مبلغ ۵ میلیون تومان شروع شد و سال گذشته به ۳۰ میلیون تومان رسید و برای سال‌جاری هم به ۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است.»
وی در مورد شرایط پرداخت تسهیلات برای سال جدید توضیح داد: «قرار است ۱۵ همت را سازمان و ۱۵ همت را بانک برای تسهیلات ۱۴۰۴ در نظر بگیرند. طبق تفاهمنامهای که برای شش ماه اول سال‌جاری با بانک رفاه بسته شده است، مرحله اول تسهیلات قرض‌الحسنه بازنشستگان و مستمری‌بگیران سازمان تأمین اجتماعی برای ۳۸ هزار و ۷۵۳ نفر که پیامک تأییدیه را از سرشماره بانک رفاه دریافت کرده بودند، واریز شد.» نرخ کارمزد این تسهیلات ۴ درصد سالانه و بازپرداخت آن ۲۴ ماهه است.
ورزش و بیمه تکمیلی: برنامه‌های فرهنگی و درمانی
علاوه بر تسهیلات مالی، سازمان تأمین اجتماعی برنامه‌های فرهنگی و ورزشی را نیز برای بازنشستگان در نظر گرفته است. المپیادهای ورزشی یکی از این برنامه‌ها بود که به دلیل تعداد کم شرکت‌کنندگان، تغییراتی در آن ایجاد شد. حسن‌پور اعلام کرد: «از آنجایی که تعداد نفرات برخوردار از این طرح بسیار اندک بود و ضرورت ایجاد نشاط و فعالیت بدنی در بازنشستگان بسیار حائز اهمیت است، این فعالیت ورزشی را از المپیاد ورزشی خارج کرده و به سمت ورزش‌های عمومی و حرکات اصلاحی بردیم.» قرار است در هر استان با مجموعه‌های ورزشی قراردادهایی منعقد شود تا بازنشستگان دو روز در هفته به صورت رایگان از این باشگاه‌ها استفاده کنند.
در زمینه بیمه تکمیلی، مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی اظهار داشت: «چندسالی است، تأمین اجتماعی برای جبران هزینه‌های سنگین درمان بازنشستگان که به هر دلیلی نمی‌توانند از مراکز درمانی سازمان بهره‌مند شوند، بیمه تکمیلی در نظر گرفته است.» تمامی بازنشستگان و افراد تحت سرپرستی آنها می‌توانند از طریق کانون عالی بازنشستگان برای دریافت بیمه تکمیلی اقدام کنند، با این پیش‌شرط که ۵۰ درصد از هزینه‌ها را سازمان پرداخت می‌کند. سال گذشته حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این بیمه بهره‌مند شدند.
سفرهای زیارتی و سیاحتی: فرصتی برای اوقات فراغت
طرح «گردش تعالی بخش» نیز یکی دیگر از برنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی برای اوقات فراغت بازنشستگان است. در این طرح، بازنشستگان به همراه یک نفر همراه به صورت رایگان به سفرهای سیاحتی و زیارتی اعزام می‌شوند. حسن‌پور گفت: «سال گذشته حدود ۴۹ هزار بازنشسته کاملاً رایگان به شهرهای مشهد و قم اعزام شدند.» امسال، به دلیل تعداد کم استفاده‌کنندگان در گذشته، تصمیم بر آن شده تا مشارکت افراد در هزینه‌ها لحاظ شود تا بتوان تعداد بیشتری را اعزام کرد. علاوه بر شهرهای زیارتی، شهرهای سیاحتی مانند شیراز، اصفهان، یزد، کرمان، تبریز، کرمانشاه و شهرهای شمالی نیز به لیست اضافه شده‌اند.
کانون عالی بازنشستگان: پایگاه اطلاعاتی و خدماتی
برای دسترسی به تمامی این اطلاعات و بهره‌مندی از خدمات الکترونیک، بازنشستگان می‌توانند به سایت کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی به نشانی kanoone-ali.ir مراجعه کنند. این سامانه به منظور ارائه خدمات الکترونیک به بازنشستگان کارگری کشور راه‌اندازی شده و دسترسی به سامانه‌های مختلف بازنشستگان تأمین اجتماعی را ساده می‌کند. همچنین، اخبار و اطلاعیه‌های مهم مربوط به کارگران بازنشسته تأمین اجتماعی در این سایت منتشر می‌شود.
برای ورود به سایت کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی و استفاده از امکانات مختلف آن، می‌توانید از مراحل زیر استفاده کنید: ابتدا یکی از مرورگرهای گوشی هوشمند یا لپ‌تاپ خود را باز کنید (بهتر است از مرورگرهای کروم یا فایرفاکس استفاده کنید). سپس در قسمت جستجوی گوگل، عبارت سایت کانون عالی بازنشستگان تأمین اجتماعی را تایپ و جستجو کنید. پس از مدت کوتاهی، گوگل سایت را به نشانی kanoone-ali.ir نمایش خواهد داد.
