جنگ و معیشت کارگران ایرانی؛ دولت چگونه می‌تواند چتر حمایتی خود را بگستراند؟
در شرایطی که بحران‌های اقتصادی ناشی از جنگ، زندگی کارگران روزمزد و صاحبان مشاغل خرد را به شدت تحت تأثیر قرار داده است، ضرورت حمایت‌های هدفمند دولت و نظام‌های بیمه‌ای بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. تعطیلی کارگاه‌ها، تخریب زیرساخت‌ها و رکود اقتصادی ناشی از وضعیت جنگی، ثبات معیشت این گروه‌های آسیب‌پذیر را با تهدید جدی مواجه ساخته است.
در روزهایی که بحران‌های اقتصادی ناشی از جنگ، دغدغه معیشت را به مهم‌ترین نگرانی کارگران تبدیل کرده، کارشناسان بر لزوم حمایت ویژه دولت و جامعه از این قشر تأکید دارند. این گزارش، ابعاد بحران و راهکارهای حمایتی برای احیای معیشت کارگران را بررسی می‌کند.
تأثیرات بحران جنگی بر کارگران و مشاغل خرد
دکتر سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، با اشاره به اثرات گسترده بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی مانند جنگ، کارگران روزمزد و صاحبان مشاغل خرد را از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در این شرایط می‌داند. او تصریح می‌کند:
«بحران‌هایی مانند جنگ، اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر کسب‌وکارها دارند. کارگران روزمزد به دلیل ناپایداری شغلی، بیش از دیگران در معرض از دست دادن درآمد و امنیت شغلی قرار می‌گیرند.»
مشکلات بیمه‌ای و ضرورت اصلاح سیاست‌ها
یکی از چالش‌های جدی کارگران در این شرایط، مشکلات مربوط به پرداخت حق بیمه است. موسوی چلک می‌گوید:
«بسیاری از کارگران در شرایط بحرانی قادر به پرداخت حق بیمه ماهانه نیستند؛ که این امر، فاصله‌ای در سوابق بیمه‌ای آن‌ها ایجاد می‌کند و می‌تواند بازنشستگی‌شان را تهدید کند. در این شرایط انتظار می‌رود نظام‌های بیمه‌ای با انعطاف‌پذیری، این فاصله‌ها را به‌عنوان قطع پرداخت بیمه در نظر نگیرند تا کارگران از حمایت لازم برخوردار شوند.»
نقش دولت در ایجاد چتر حمایتی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران بر این باور است که دولت باید در شرایط بحرانی، با ایجاد چترهای حمایتی، از کارگران و مشاغل آسیب‌دیده پشتیبانی کند. او تأکید می‌کند:
«نظام‌های بیمه‌ای باید به کارگران فرصت دهند و نظام بانکی هم می‌تواند با ارائه تسهیلات و معافیت از جریمه دیرکرد وام‌ها، به احیای مشاغل کمک کند؛ که از قضا این اقدام اخیراً از سوی برخی بانک‌ها صورت گرفته و اعلام کرده‌اند که طی ماه جاری، برای دیرکرد در بازپرداخت اقساط وام‌ها، جریمه‌ای لحاظ نمی‌شود.»
علاوه بر این، موسوی چلک بر لزوم حمایت دولت از کارگرانی که محل کارشان تخریب شده یا در بخش خصوصی دچار رکود شده‌اند، تأکید دارد. او می‌گوید دولت باید با ارائه تسهیلات بازسازی و فرصت‌های ویژه، زمینه بازگشت این افراد به چرخه اقتصادی را فراهم کند.
مشارکت اجتماعی و نقش خیرین
در کنار حمایت‌های دولتی، مشارکت اجتماعی و نقش خیرین نیز در کاهش فشارهای معیشتی کارگران اهمیت دارد. موسوی چلک با اشاره به تجربه دوران کرونا خاطرنشان می‌کند:
«در دوران کرونا، برخی موجران از دریافت اجاره صرف‌نظر کردند و خیرین به کمک نیازمندان آمدند. در شرایط جنگی کنونی نیز، چنین اقداماتی می‌تواند به کارگران کمک کند. خیرین ما می‌توانند در این مواقع به کمک کسانی بیایند که مشاغلشان را از دست داده‌اند یا تحت تأثیر بحران جنگ، فعالیت اقتصادی‌شان تحت‌الشعاع قرار گرفته است.»
تقویت سرمایه اجتماعی و رضایت جمعی
از منظر مددکاری اجتماعی، موسوی چلک معتقد است که پویایی چرخه تولید و حمایت از کارگران، به تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش فقر و افزایش رضایت و همبستگی اجتماعی منجر می‌شود. او تأکید می‌کند:
«اگر چرخه کار و تولید پویا باشد، اقتصاد رونق می‌یابد، فقر کاهش پیدا می‌کند، سرمایه اجتماعی تقویت می‌شود و نیاز به حمایت‌های اجتماعی دولتی کاهش می‌یابد. این امر به افزایش بهزیستی، رضایت و همبستگی اجتماعی منجر می‌شود.»
جمع‌بندی
در شرایط بحرانی ناشی از جنگ، حمایت دولت و جامعه از کارگران و مشاغل خرد، نه تنها یک ضرورت اجتماعی بلکه ضامن پایداری اقتصادی و همبستگی ملی است. اجرای سیاست‌های حمایتی، اصلاح نظام بیمه‌ای و مشارکت خیرین می‌تواند معیشت کارگران را از آسیب‌های جدی مصون نگه دارد و زمینه بازگشت آن‌ها به چرخه تولید را فراهم کند.
