فاجعه در سفره‌های مردم
با وجود صرف بیش از یک میلیارد دلار ارز برای واردات گوشت قرمز، سفره بسیاری از خانواده‌های ایرانی همچنان از این ماده پروتئینی خالی مانده است.
وارداتی سنگین، نتیجه‌ای ناچیز؛ بازار گوشت همچنان بی‌ثبات
افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیه دام سبک، در اظهاراتی انتقادی، از ناکامی سیاست واردات گوشت قرمز برای تنظیم بازار سخن گفت. او با اشاره به اینکه بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار برای واردات گوشت هزینه شده، تأکید کرد که این اقدام نه تنها نتوانست بازار را متعادل کند، بلکه فشار قابل توجهی بر تولیدکنندگان داخلی وارد کرد.
صدر دادرس خاطرنشان کرد که رسیدن به خودکفایی در تولید گوشت قرمز، نیازمند هماهنگی فراگیر، اصلاح ساختار توزیع، ترویج کشت علوفه‌های کم‌آب‌بر و همچنین تأمین منابع مالی کافی است.
وعده خودکفایی در تولید؛ واقعیت‌های بازار چه می‌گویند؟
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، اخیراً اعلام کرده است که ۸۰ درصد از نیاز کشور به گوشت قرمز، هم‌اکنون از تولید داخل تأمین میشود. وی وعده داده که با اجرای برنامه‌های مشخص، وابستگی کامل به واردات گوشت تا پایان دولت سیزدهم به صفر خواهد رسید.
نوری قزلجه با استناد به اهداف قانون برنامه هفتم توسعه، یادآور شد که خودکفایی در تولید محصولات اساسی همچون گوشت قرمز، یک الزام قانونی است که وزارت جهاد کشاورزی موظف به اجرای آن با همکاری سایر نهادهای ذی‌ربط است.
سقوط سرانه مصرف گوشت؛ علامتی از زوال قدرت خرید
با وجود وعده‌های دولتی، آمارهای رسمی و گزارش‌های میدانی، روایت متفاوتی از وضعیت بازار گوشت نشان می‌دهند. داده‌های مرکز آمار ایران حاکی از آن است که مصرف سرانه گوشت قرمز به حدود ۵ تا ۶ کیلوگرم در سال برای هر نفر کاهش یافته است؛ رقمی بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی و حتی پایین‌تر از میزان مصرف در دهه‌های گذشته کشور.
این آمار، نشان‌دهنده کاهش توان اقتصادی خانوارها و ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی در بازار گوشت است.
واردات گوشت؛ ابزاری ناکارآمد در مهار قیمت و حمایت از مردم
در دو سال گذشته، دولت با هدف مهار قیمت‌ها و حمایت از اقشار کم‌درآمد، اقدام به واردات گسترده گوشت منجمد کرد. اما آمارها نشان می‌دهند که این سیاست نتوانسته اثر محسوسی بر کاهش قیمت‌ها یا بهبود دسترسی مردم به گوشت بگذارد. قیمت دام در مزارع کاهش یافت، اما نرخ گوشت در بازار همچنان روندی صعودی داشت.
صدر دادرس با انتقاد از این وضعیت گفت: «آیا واردات گوشت قرمز با صرف چنین منابع ارزی، توانست به اهدافش یعنی تنظیم بازار و تأمین گوشت اقشار آسیب‌پذیر دست یابد؟»
بازار به نفع چه کسی تنظیم شد؟
وی افزود: «تنظیم بازار باید در محله‌ها و سطح کشور باشد، نه فقط در چند فروشگاه زنجیره‌ای.» به گفته او، از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳، علی‌رغم واردات سنگین، قیمت دام در بازار داخلی افت داشت؛ به‌عنوان مثال، قیمت دام سبک از ۳۲۰ هزار تومان به ۲۶۰ هزار تومان و دام سنگین از ۲۲۰ به ۱۵۶ هزار تومان رسید. اما در همان بازه، بهای گوشت در بازار همچنان بالا رفت.
محدودیت توزیع؛ از احتکار تا نابرابری
مدیرعامل اتحادیه دام سبک با اشاره به نحوه توزیع نامتوازن گوشت وارداتی گفت: «این گوشت فقط در شهرهایی مانند تهران، کرج، مشهد و قم توزیع شد. چنین توزیعی، معنای واقعی تنظیم بازار ملی را ندارد.»
او با بیان اینکه هدف از واردات گوشت حمایت از اقشار آسیب‌پذیر بوده، پرسید: «اگر چنین بوده، چرا این گوشت به‌صورت عمومی فروخته شده و هر فردی، از جمله رستوران‌دار یا افراد متمول هم می‌توانسته‌اند آن را خریداری کنند؟»
وی همچنین با استناد به گزارش‌های پلیس امنیت اقتصادی، گفت که در برخی موارد گوشت‌های وارداتی احتکار شده و به بازار نرسیده‌اند.
واردات یا اتلاف منابع ارزی؟
صدر دادرس ادامه داد: «چرا باید این میزان ارز برای واردات گوشت هزینه شود در حالی که می‌توان آن را صرف واردات دارو برای بیماران خاص کرد؟»
وی تأکید کرد که اگر به دنبال امنیت غذایی پایدار هستیم، باید تولید داخلی را تقویت کنیم، نه اینکه به واردات تکیه داشته باشیم؛ خصوصاً وارداتی که به عوامل خارجی وابسته است و در شرایط خاصی ممکن است متوقف شود، همان‌طور که در بهمن و اسفند سال گذشته با لغو پروازها شاهد اختلال در واردات گوشت بودیم.
راهکارهای بومی برای حفظ تولید داخلی
در پاسخ به این دیدگاه که واردات می‌تواند منابع داخلی آب و مرتع را حفظ کند، صدر دادرس پیشنهاد داد که از علوفه‌های کم‌آب‌بر مانند خار شتر، چغندر علوفه‌ای، ماشک و نخود علوفه‌ای استفاده شود. به گفته او، این نوع گیاهان مقاوم به کم‌آبی در ایران وجود دارد و باید کشت آن‌ها میان کشاورزان و استفاده آن‌ها توسط دامداران گسترش یابد.
او افزود: «برنامه خودکفایی فقط محدود به معاونت امور دام نیست؛ معاونت زراعت باید توسعه کشت علوفه را دنبال کند، معاونت بازرگانی تأمین نهاده را بر عهده بگیرد و سازمان تات نیز مسئول آموزش و ترویج باشد.»
اشکال در توزیع؛ سود واسطه‌ها، ضرر مردم
صدر دادرس تصریح کرد: «قیمت گوشت از کشتارگاه تا سفره مردم افزایش غیرمنطقی دارد. وقتی گوشتی که در کشتارگاه ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان است، با قیمت بیش از یک میلیون تومان به مصرف‌کننده می‌رسد، نشان میدهد سیستم توزیع دچار ایراد است و نیازمند اصلاح جدی و راه‌اندازی مراکز عرضه مستقیم در سراسر کشور است.»
خودکفایی، یک پروژه ملی با نیاز به حمایت بین‌بخشی
وی در پایان تأکید کرد که تحقق خودکفایی در تولید گوشت قرمز، نیاز به همکاری نهادهای مختلف دارد. به گفته او، سازمان برنامه و بودجه باید اعتبارات ارزی و ریالی را تأمین کند و بانک مرکزی نیز نباید صرفاً سهمیه محدود ارزی برای وزارت جهاد در نظر بگیرد. در شرایطی که برنامه افزایش تولید از ۹۰۰ هزار تن به ۱.۲ میلیون تن طراحی شده، تخصیص منابع باید متناسب با آن انجام شود.
صدر دادرس در پایان با بیان اینکه دستیابی به خودکفایی ممکن است، گفت: «با افزایش تولید، بهبود نظام توزیع، استفاده از علوفه‌های جایگزین و هم‌افزایی دستگاه‌ها، می‌توان هزینه تمام‌شده گوشت را کاهش داد. البته نه به نرخ پنج سال پیش؛ چون هیچ کالایی دیگر با نرخ آن زمان عرضه نمی‌شود. با نرخ تورم ۳۰ تا ۳۴ درصدی، انتظار قیمت‌های گذشته منطقی نیست.»
