چرا دلار در حال عبور از ۹۱ هزار تومان است؟ پشت‌پرده انفجار ارزی
بازار ارز ایران در شرایطی قرار گرفته که هر لحظه ممکن است با یک شوک خبری دچار نوسان شدید شود. گمانه‌زنی‌ها درباره بن‌بست مذاکرات هسته‌ای و سیگنال‌های متناقض از تهران و واشنگتن، باعث شده دلار به سقف‌های قیمتی تازه‌ای نزدیک شود.
افزایش بی‌سابقه تردیدها در فضای سیاسی و اقتصادی کشور موجب شده بازار ارز، به‌ویژه نرخ دلار، با شتابی چشم‌گیر به سمت قله‌های جدید قیمتی حرکت کند. در جدیدترین تحولات، قیمت دلار در معاملات بازار آزاد روز گذشته به رقم قابل‌تأمل ۹۰ هزار و ۹۰۰ تومان رسید؛ افزایشی که نسبت به پنج‌شنبه گذشته حدود ۴۰۰ تومان رشد نشان می‌دهد. اما چرا طی روزهای اخیر نرخ ارز از کانال‌های ۸۰ هزار تومانی عبور کرده و حالا به محدوده ۹۰ هزار تومان نزدیک شده است؟ پاسخ این سوال را باید در ترکیبی از تحولات سیاسی و فشارهای اقتصادی جست‌وجو کرد.
بر اساس تحلیل‌ها، یکی از مؤثرترین عوامل در افزایش نرخ دلار، تعلیق یا به‌تعویق‌افتادن مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب است؛ مسأله‌ای که پیش‌تر، پس از تشدید درگیری نظامی ایران و اسرائیل، به مرحله‌ای دور از توافق رسیده است. هرچند پیش از آن، فضای مذاکراتی مثبت‌تر بود و امیدهایی برای یک توافق در کوتاه‌مدت وجود داشت.
از سوی آمریکا، اگرچه برخی مقامات غیررسمی به امکان بازگشت به میز مذاکره اشاره کرده‌اند، اما دونالد ترامپ – که در رقابت‌های انتخاباتی دوباره فعال شده – در آخرین اظهاراتش هیچ‌گونه نشانه‌ای از تمایل به مذاکره با ایران نشان نداده است. در مقابل، «ویتکاف»، از معاونان منطقه‌ای ترامپ، برخلاف رئیس‌جمهور سابق آمریکا، با نگاهی بازتر از «امکان بازگشت به مذاکره» صحبت کرده است.
در سمت دیگر، ایران نیز سیگنال‌هایی از احتمال ازسرگیری گفت‌وگوها صادر کرده، اما این پیام‌ها با احتیاط فراوان همراه بوده‌اند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در گفت‌وگویی با فایننشال تایمز تاکید کرده:
«هیچ راه‌حلی برای پرونده هسته‌ای ایران از مسیر نظامی وجود ندارد. تنها مسیر ممکن، مذاکره است. ایران به صلح متعهد است، اما در برابر فشار، تهدید و فریب عقب‌نشینی نخواهد کرد.»
وی همچنین از آمریکا خواست که بابت «خسارات ناشی از جنگ اخیر» به ایران غرامت بپردازد؛ موضوعی که باعث شد وزارت خارجه ایالات متحده به این سخنان واکنش تندی نشان دهد. «توماس پیگوت»، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در پاسخ اعلام کرد:
«درخواست غرامت از سوی ایران کاملاً مضحک است.»
او در عین حال خاطرنشان کرد که ممکن است شرایطی برای ازسرگیری گفت‌وگوها فراهم شود.
اما آنچه واضح است، این است که امکان دستیابی به یک توافق جدید در شرایط فعلی بسیار بعید به نظر می‌رسد؛ عاملی که یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت دلار در هفته‌های اخیر محسوب می‌شود. تحلیل‌گران اقتصادی باور دارند تنها راه‌حل پایدار برای پرونده هسته‌ای ایران، بازگشت به مسیر دیپلماسی است.
ابهام سیاسی و مکانیسم ماشه؛ آتش زیر خاکستر بازار ارز
هم‌زمان با تعلیق مذاکرات، احتمال فعال‌شدن مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی نیز به‌عنوان تهدیدی جدی بر سر راه دیپلماسی و اقتصاد ایران مطرح شده است. در این راستا، مذاکراتی میان طرف‌های ایرانی و اروپایی در استانبول صورت گرفت، اما این گفت‌وگوها نیز بی‌نتیجه پایان یافته‌اند.
در صورت اجرایی‌شدن این سازوکار، احتمال بازگشت تحریم‌های شورای امنیت بالا می‌رود؛ موضوعی که می‌تواند منابع ارزی کشور را به شدت محدود کند. برخی کارشناسان اما بر این باورند که نگاه اروپا به موضوع ایران با واقع‌گرایی بیشتری همراه است و در صورت ایجاد فضای مذاکره، می‌توان راه‌حلی برای جلوگیری از فعال‌سازی این مکانیزم یافت.
پیش‌روی آرام اما مطمئن دلار؛ اقتصاد در تنگنا
از منظر اقتصادی، عوامل متعدد دیگری نیز در صعود قیمت ارز نقش ایفا می‌کنند. کاهش فضای جنگی در منطقه، افزایش تقاضای تجاری، و ازسرگیری پروازهای بین‌المللی، باعث رشد تقاضا برای دلار شده‌اند. هم‌زمان، اعمال تحریم‌های تازه آمریکا علیه صادرات نفت ایران نیز به کاهش درآمدهای ارزی کشور دامن زده است.
در بازار داخلی، قیمت طلا نیز همسو با دلار حرکت کرده است. در معاملات روز گذشته، نرخ هر گرم طلای ۱۸عیار به ۷ میلیون و ۳۲۵ هزار تومان رسید. همچنین سکه امامی با قیمتی معادل ۸۲ میلیون و ۱۸۰ هزار تومان معامله شد. این رشد قیمتی تحت تأثیر ترکیب نوسانات جهانی طلا و افزایش نرخ ارز داخلی رخ داده است. انتظار می‌رود پس از پایان ماه‌های محرم و صفر، تقاضای خرید طلا در بازار داخلی نیز افزایش یابد و به روند صعودی قیمت‌ها شتاب بیشتری ببخشد.
رفتار معامله‌گران و استراتژی کوتاه‌مدت
در فضای پرابهام فعلی، بسیاری از فعالان بازار ترجیح داده‌اند از معاملات بلندمدت فاصله بگیرند و به معاملات کوتاه‌مدت رو بیاورند. آن‌ها می‌کوشند از نوسانات مقطعی دلار سود کسب کنند و از ریسک‌های ناشی از آینده نامشخص اجتناب کنند. با وجود برخی پیش‌بینی‌ها، هنوز نشانه‌ای قوی از احتمال کاهش جدی قیمت دلار دیده نمی‌شود.
تحلیل‌گران معتقدند که اگرچه مذاکرات ناگهانی می‌تواند روند بازار را تحت تأثیر قرار دهد، اما در غیاب اخبار امیدوارکننده، باید منتظر تداوم رشد پلکانی قیمت‌ها بود.
انتظارات تورمی، اصلی‌ترین موتور بازار ارز
در فضای اقتصادی کنونی، انتظارات تورمی به یکی از کلیدی‌ترین متغیرهای اثرگذار بر نرخ ارز تبدیل شده است. بی‌اعتمادی به سیاست‌های پولی، وضعیت نامشخص بودجه عمومی و نگرانی از کاهش درآمدهای ارزی، موجب شده تقاضا برای دارایی‌هایی که خاصیت حفظ ارزش دارند – مانند دلار و طلا – افزایش یابد. در چنین شرایطی، کوچک‌ترین تغییر در وضعیت سیاسی یا اقتصادی می‌تواند موجب یک موج قیمتی جدید در بازار ارز شود.
