تومان یا ریال؟/ سرنوشت پول ملی ایران بعد از حذف چهار صفر مشخص شد!
بعد از سال‌ها انتظار و اختلاف نظر بین دولت و مجلس، تصمیم نهایی درباره واحد پولی جدید ایران گرفته شد. حالا مشخص شده که با حذف چهار صفر از پول ملی، چه اسمی روی اسکناس‌های آینده حک خواهد شد و چه تغییراتی در نظام مالی کشور رخ می‌دهد.
با آغاز فرآیند حذف چهار صفر از واحد پولی کشور، مردم همچنان در انتظار مشخص شدن نام پول ملی جدید هستند: ریال باقی می‌ماند یا تومان جایگزین آن می‌شود؟ تصمیمات تازه دولت و مجلس نشان می‌دهد که این بار توافق نانوشته‌ای بین نهادهای مسئول شکل گرفته و به نظر می‌رسد ایران به زودی شاهد تغییر محسوس اسکناس‌ها خواهد بود.
در ۱۲ مرداد ماه، کمیسیون اقتصادی مجلس در جریان بررسی لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی رای به حذف چهار صفر از پول ملی داد و مقرر شد واحد پول کشور ریال و واحد پول خرد قِران باشد. با این حال، سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، در ۱۹ مرداد اعلام کرد که در جلسه هیات دولت، حذف چهار صفر تصویب شده و تومان به عنوان واحد پول ملی معرفی خواهد شد. با این تصمیم، برای مدتی، دو واحد پول به طور همزمان در جریان اقتصادی کشور استفاده خواهند شد.
علت طولانی شدن روند اصلاح واحد پول، به لایحه دولت دوازدهم بازمی‌گردد که شش سال پیش به دلیل ایرادات شورای نگهبان مسکوت مانده بود. اکنون بانک مرکزی مصر است که واحد پول باید تومان باشد تا هم در جامعه پذیرفته شود و هم از ایجاد تورم خرد ناشی از اعداد بزرگ جلوگیری گردد.
هرچند در کمیسیون اقتصادی عنوان تومان از مصوبه حذف شده و ریال باقی مانده، اما بانک مرکزی تاکید دارد که تغییر واحد پول به تومان ضروری است. دلیل این اصرار، پذیرفته شدن تومان در زندگی روزمره مردم و جلوگیری از اختلالات ناشی از تورم و گردن کردن اعداد بالا عنوان شده است.
تبدیل واحد پول ملی علاوه بر اثرات روانی و اجتماعی، نیازمند بازسازی نظام پرداخت‌های الکترونیکی است. بانک مرکزی قصد دارد تا دستگاه‌های پوز و ابزارهای خودپرداز بتوانند اعشار را هم بخوانند. روند جایگزینی اسکناس‌های جدید با اسکناس‌های قدیمی تقریباً سه سال زمان می‌برد و حدود ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار قطعه اسکناس در این فرآیند تعویض خواهند شد.
ایده حذف صفر از پول ملی در ایران قدمتی نزدیک به سه دهه دارد. اولین بار در سال ۱۳۷۲، طهماسب مظاهری، رئیس وقت بانک مرکزی، حذف سه صفر را پیشنهاد کرد، اما این طرح به دلایل مختلف به اجرا نرسید. تجربه دولت دهم نیز نشان داد که حذف صفرها، گرچه طرحی جزئی از تحول اقتصادی بود، اما اجرا نشد.
مزایای اجتماعی اصلاح واحد پولی شامل هویت بخشی ملی، کاهش هزینه‌های تولید، حمل و نقل و امحای اسکناس و افزایش کارایی خدمات مالی است. با این حال، هزینه‌هایی نیز به دنبال دارد؛ از جمله آموزش عمومی، تغییر نرم‌افزارهای حسابداری و بروزرسانی فهرست بها. این اصلاح می‌تواند در کوتاه مدت نااطمینانی و بی‌ثباتی اقتصادی ایجاد کند، اما در درازمدت، ثبات و اعتبار پول ملی را تقویت می‌کند.
بر اساس آمار و پژوهش‌های بانک مرکزی، متوسط کاهش ارزش پول ملی ایران در مقابل دلار طی سه دهه اخیر بیش از ۲۰ درصد بوده و در دوره‌های تحریم شدید، این کاهش به ۵۹.۹ درصد رسیده است. اصلاح واحد پول ملی به همراه اقدامات بنیادی اقتصادی می‌تواند از روند تنزل ارزش پول جلوگیری کند و انتظارات تورمی را کنترل نماید.
کارشناسان معتقدند تغییر واحد پول، نه تنها اعتبار پول ملی را تضمین می‌کند، بلکه می‌تواند روند جایگزینی ارزهای خارجی با پول ملی را تحت تاثیر قرار دهد و اعتبار حاکمیت پولی کشور را تقویت کند.
