چرا خانه‌ها گران‌تر شد؟ نگاه به دستمزد کارگران در تابستان ۱۴۰۴
امسال بازار کارگران ساختمانی تهران با تحولات کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شد. افزایش دستمزدها دیگر تنها به تورم و گرانی محدود نمی‌شود؛ حذف کارگران غیرمجاز و پیامدهای یک بحران ۱۲ روزه، مزد روزانه کارگران ایرانی را به رقم‌های بی‌سابقه رسانده است.
تابستان امسال، دستمزد کارگران ساختمانی بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. اگر قبلاً تورم و گرانی کالاها عامل اصلی افزایش مزد بود، حالا دو عامل دیگر هم به این روند اضافه شده است: یکی اخراج گسترده مهاجران غیرمجاز و دیگری تأثیرات مستقیم یک جنگ کوتاه ۱۲ روزه. هر یک از این اتفاقات، عملاً ضریب قابل توجهی به دستمزد کارگران ساختمانی ایرانی افزوده‌اند.
صنعت ساختمان در فصل‌های سرد و بارانی معمولاً دچار رکود می‌شود اما با گرم شدن هوا، رونق دوباره به این حوزه بازمی‌گردد. سنتی که سال‌هاست در تهران رعایت می‌شود این است که بعد از تعطیلات نوروز، دستمزدها به شکل عرفی تعیین می‌شوند.
امسال اما بازار ساخت و ساز با تغییرات بی‌سابقه‌ای مواجه شد. اخراج کارگران افغان غیرمجاز که از اوایل زمستان سال قبل شدت گرفته بود، اکنون به یک روند جدی تبدیل شده است. پیش از این، کارگران افغانی بدون بیمه و با دستمزد کمتر، وظایف سخت‌تر را انجام می‌دادند. حالا با خروج آن‌ها، مزد ساده‌ترین کارها برای کارگر ایرانی از حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان سال گذشته، به بیش از یک میلیون تومان رسیده است، در حالی که مزد مشابه برای کارگر افغان ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان بود.
در میدان‌ها و چهارراه‌هایی که سال‌ها محل تجمع کارگران بود، اکنون جمعیت به شدت کاهش یافته است. امیر، یکی از کارگران ساکن باغستان، می‌گوید: «هر روز باید کرایه رفت و آمد پرداخت کنم و نمی‌دانم کار پیدا می‌شود یا نه. امروز یک میلیون تومان مزد روزانه می‌خواهم.»
در میدان رسالت هم گروهی از کارگران روزمزد انتظار می‌کشند، بدون سایه‌بان یا مکانی مشخص برای استراحت. ساعت طلایی برای پیدا کردن کار، صبح زود است و با بالا رفتن آفتاب تابستان، شانس کار کمتر می‌شود.
مرتضی، یکی دیگر از کارگران، با جسارت می‌گوید: «برای یک روز کار ساختمانی شامل جابه‌جایی مصالح بین طبقات، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنم.» او هر روز از فشافویه به تهران می‌آید و بخشی از دستمزدش صرف هزینه رفت و آمد و نهار می‌شود.
افزایش دستمزدها تنها به کارگران ساده محدود نمانده و به استادکارها و کارگران ماهر نیز سرایت کرده است. استادکارها اشاره می‌کنند که کارگران «وردست» پس از حمله رژیم صهیونیستی از تهران رفته‌اند و همین عامل باعث کمبود نیروی کار و رشد دستمزدها شده است. اگرچه قیمت مسکن تغییر چندانی نکرده، اما افزایش دستمزدها و رکود نسبی ساخت و ساز، یکی از عوامل اصلی تعیین قیمت نهایی مسکن در پایتخت است.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران تأکید می‌کند که حضور گسترده کارگران غیرمجاز باعث شده بود فضای اشتغال برای کارگران ایرانی محدود شود. او می‌گوید: «سال گذشته در شیراز، سازنده‌ای به کارگران ایرانی ۵۰۰ هزار تومان می‌داد اما کارگران غیرمجاز حاضر بودند همین کار را با ۳۰۰ هزار تومان انجام دهند.»
در حال حاضر بیش از یک میلیون کارگر ساختمانی در ۳۱ استان ایران، تحت پوشش ۵۰۰ انجمن صنفی قرار دارند و شاهد شرایطی هستند که طی ۵ سال گذشته به دلیل حضور گسترده اتباع غیرمجاز تشدید شده است. بسیاری از کارگران از حداقل حقوق قانونی محروم‌اند و اگر دچار حادثه یا فوت شوند، حمایت‌های اجتماعی کافی شامل حالشان نمی‌شود.
سازندگان مسکن این روزها اعلام می‌کنند که افزایش دستمزدها باعث بالا رفتن هزینه نهایی ساخت می‌شود. اما تجربه گذشته نشان داده که زمانی که کارگران غیرمجاز جایگزین ایرانی‌ها می‌شدند، مسکن ارزان‌تر نبود و این افزایش دستمزد تنها بخشی از هزینه واقعی کارگری است که باید دیده شود
