۱۸ میلیون نفر در سکوت از لیست یارانه‌بگیران کنار گذاشته شدند!
از مردادماه طرح حذف گسترده یارانه نقدی آغاز شد؛ اما برخلاف وعده‌ها نه ثروتمندان، بلکه کارگران و بازنشستگانی با درآمد ثابت و پس‌اندازی اندک قربانی اصلی این تصمیم شدند.
فرایند حذف یارانه نقدی برای میلیون‌ها ایرانی از مردادماه امسال کلید خورد؛ اقدامی که به‌جای طبقات ثروتمند، بیشترین فشار را بر کارگران و بازنشستگانی با حقوق ثابت و اندک وارد کرده است. طبق اعلام اولیه قرار بود درآمدی بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان ــ بسته به تعداد اعضای خانوار ــ ملاک تعیین دهک‌های بالای درآمدی باشد. با این حال دولت ناگهان تصمیم گرفت هر خانواری که درآمدی بالاتر از ۱۰ میلیون تومان دارد، دیگر مشمول یارانه نقدی نباشد؛ رقمی که حتی از خط فقر رسمی نیمه نخست سال گذشته هم پایین‌تر است.
کارشناسان بر این باورند که چنین تصمیمی نتیجه ضعف سیستم‌های اطلاعاتی و نبود استفاده از فناوری‌های دقیق در شناسایی درآمد خانوارهاست. به گفته آنان، این روش نه‌تنها باعث خطاهای گسترده در حذف یارانه‌بگیران شده، بلکه می‌تواند موجی از نارضایتی اجتماعی را رقم بزند.
کسری بزرگ در پرداخت یارانه‌ها
گزارش اخیر دیوان محاسبات نشان می‌دهد دولت در سال گذشته با کسری ۲۶۶ هزار و ۷۳۹ میلیارد تومانی در پرداخت یارانه‌ها مواجه بوده است. تنها ۵۷ درصد منابع پیش‌بینی‌شده در بودجه تحقق یافته، در حالی که میزان مصارف به ۹۰ درصد رسیده است. برای جبران این کمبود، برداشت از خزانه‌داری کل، تنخواه بانک مرکزی و حساب شرکت‌های دولتی در دستور کار قرار گرفته است.
به دنبال این شرایط، دولت در بودجه ۱۴۰۴ موظف شد یارانه دهک‌های هشتم، نهم و دهم را حذف کند. اما آنچه در عمل رخ داد، گستردگی بیشتر این حذف‌ها بود.
معیارهای جدید و سردرگمی خانوارها
در مرداد امسال یارانه حدود سه میلیون نفر قطع شد. شاخص‌های حذف نیز افزایش یافت و علاوه بر درآمد و دارایی، مواردی همچون تراکنش‌های بانکی، خودروهای لوکس، سفرهای خارجی، اقامت در خارج از کشور و سرانه درآمد ماهانه پس از کسر اجاره مسکن به فهرست معیارها اضافه شد. این تغییر ناگهانی سبب شد بسیاری از خانواده‌ها، به‌ویژه کارگران و بازنشستگان، به اشتباه در دهک‌های بالاتر قرار گرفته و یارانه‌شان قطع شود.
در اطلاعیه سامانه حمایت نیز آمده است: «بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و بررسی‌های صورت‌گرفته، سرانه درآمد ماهانه خانوار شما پس از کسر اجاره مسکن بیش از ۱۰ میلیون تومان برآورد شده است؛ بنابراین خانوار شما واجد شرایط دریافت یارانه نیست.» با این حال، تماس‌های متعدد مردم نشان داد حتی شماره‌های اعلامی برای پاسخگویی نیز عملا در دسترس نبوده است.
اعتراض کارگران و بازنشستگان
بسیاری از شهروندانی که یارانه‌شان قطع شده، تأکید دارند درآمدشان کمتر از ۳۰ میلیون تومان در ماه است و عملا جزو طبقه کارگر محسوب می‌شوند. بازنشستگان نیز با اعتراض مشابهی روبه‌رو شده‌اند؛ چراکه تنها به دلیل داشتن خانه شخصی یا پس‌انداز ناچیز، به‌عنوان دهک‌های بالاتر شناخته شده‌اند. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند اعتماد عمومی نسبت به سیاست‌های حمایتی دولت را تضعیف کند.
خط فقر و معیارهای پنهان
در حالی که دولت عدد خط فقر را رسما اعلام نمی‌کند، برآوردها نشان می‌دهد این رقم در سال جاری حدود ۳۵ میلیون تومان است. این در حالی است که معیار دولت برای مرفه‌دانستن خانوار، درآمدی تنها ۱۰ میلیون تومانی است؛ رقمی که حتی از خط فقر خوش‌بینانه سال گذشته نیز کمتر است.
مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفته است: «هدفمندی یارانه‌ها قرار بود تنها شامل افراد نیازمند شود، اما از ابتدا مسیر غلطی آغاز شد. امروز هم به دلیل ضعف دولت در جمع‌آوری اطلاعات، اشتباهات گسترده‌ای رخ داده است. اگرچه اصل حذف دهک‌های بالاتر درست است، اما باید منابع آزادشده به دهک‌های پایین منتقل شود. در غیر این صورت، نارضایتی اجتماعی تشدید خواهد شد.»
هشدار کارشناسان و نمایندگان
خسرو دهقان، کارشناس رفاه اجتماعی، نیز تأکید کرده است که «حذف ناگهانی یارانه خانوارهای کم‌درآمد می‌تواند شوک بزرگی به زندگی آنها وارد کند؛ چراکه بسیاری حتی از نظر روانی به این مبلغ ناچیز وابسته‌اند».
از سوی دیگر، جواد نیک‌بین نماینده مجلس با انتقاد از معیار جدید وزارت رفاه گفت: «این شاخص‌ها با واقعیت درآمد و هزینه‌های مردم تناسبی ندارد و لازم است هرچه سریع‌تر معیارهای دقیق‌تر و عادلانه‌تری تدوین شود.»
