کالابرگ الکترونیک از تورم عقب ماند
طرحی که قرار بود فشار افزایش قیمت کالاهای اساسی را از دوش مردم بردارد، امروز به جایی رسیده که نه مبنای قیمت‌ها روشن است.
طرح کالابرگ الکترونیک با هدف جبران افزایش قیمت کالاهای اساسی و آرامش‌بخشی به خانوارها کلید خورد؛ موضوعی که حتی در دیدار اخیر مقام معظم رهبری با اعضای هیأت دولت نیز مورد اشاره قرار گرفت. اما اکنون این طرح به تدریج از مسیر اصلی خود فاصله گرفته و صرفاً به ابزاری برای توزیع یارانه میان مشمولان تبدیل شده است، آن‌هم بدون آنکه تغییری در میزان کمک‌ها یا مبنای قیمت‌ها ایجاد شده باشد.
آغاز و مسیر طرح
به گزارش همشهری، ایده کالابرگ الکترونیک نخستین‌بار در دوران همه‌گیری کرونا مطرح شد. با این حال، اجرای جدی و ساختارمند آن به پاییز ۱۴۰۱ بازمی‌گردد. در آذر همان سال، دولت سیزدهم اجرای آزمایشی را در استان‌های هرمزگان، قزوین، گیلان و مرکزی آغاز کرد.
این طرح در ابتدا پاسخی به شرط مجلس برای حذف ارز ترجیحی در بودجه ۱۴۰۱ بود. مجلس تأکید داشت که دولت باید با کالابرگ، آثار تورمی حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی بر زندگی خانوارهای کم‌درآمد را جبران کند.
از امید اولیه تا بی‌رغبتی خانوارها
مرحله نخست کالابرگ از اسفند ۱۴۰۱ به‌طور سراسری آغاز شد. مشمولان می‌توانستند یک‌ماه پیش از واریز یارانه نقدی، آن را صرف خرید کالاهای مشخص‌شده کنند. اما استقبال محدود خانوارها، دولت را به تغییر در مرحله دوم واداشت.
از خرداد ۱۴۰۲، مشمولانی که ۲۰۰ هزار تومان از یارانه نقدی خود را به خرید کالابرگ اختصاص می‌دادند، یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی دریافت می‌کردند. با وجود این مشوق، باز هم همراهی مردم با طرح چندان چشمگیر نبود.
در نهایت، طرح «فجرانه» از دهه فجر ۱۴۰۲ تا عید فطر ۱۴۰۳ اجرا شد. در این دوره، خانوارها با خرید اقلام سبد کالابرگ، از یارانه تشویقی ۲۰۰ هزار تومانی بهره‌مند می‌شدند و حتی امکان دریافت کالا بدون خرج‌کردن یارانه نقدی نیز فراهم بود.
تغییر مبنا و ادامه راه
بر اساس مصوبه مجلس، دولت موظف بود کالاهای اساسی را با قیمت شهریور ۱۴۰۰ به دست خانوارها برساند. به همین دلیل پس از حذف ارز ترجیحی، دولت سیزدهم قیمت‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ را ملاک قرار داد و اختلاف هزینه‌ها را در قالب یارانه تشویقی ۸۰ هزار تومانی جبران کرد.
در طرح فجرانه، رقم تشویقی به ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافت اما اصل ثبات قیمت‌ها کنار گذاشته شد. با این حال، استقبال ۹۰ درصدی مشمولان از این دوره نشان داد که افزایش مبلغ، بخشی از نگرانی‌ها را کاهش داده است.
مرحله جدید؛ بازگشت به بن‌بست
اکنون اجرای دوباره کالابرگ در دولت فعلی، بدون تغییر در میزان یارانه یا تعیین مبنای قیمت‌ها ادامه دارد. این در حالی است که تورم کالاهای اساسی در ماه‌های اخیر به‌شدت بالا بوده و یارانه ثابت، قدرت خرید خانوارها را ترمیم نمی‌کند.
در ابتدای اجرای طرح (بهمن ۱۴۰۱)، خانوار برای خرید یک کیلو تخم‌مرغ ۱۵ هزار تومان می‌پرداخت و دولت مابه‌التفاوت تا قیمت روز (۴۷ هزار و ۲۰۰ تومان) را متقبل می‌شد. اما با تغییر مبنا و ثابت‌ماندن یارانه‌ها، این فاصله به مرور از میان رفت.
به این ترتیب، کالابرگ الکترونیک که روزی قرار بود سپری در برابر تورم باشد، امروز به سازوکاری محدود برای بهره‌مندی مشمولان از یارانه‌ای اندک تبدیل شده است؛ یارانه‌ای که به‌تنهایی پاسخگوی افزایش سرسام‌آور هزینه‌های سبد غذایی خانوار نیست.
