آغاز واریز کالابرگ برای ۷ دهک: پزشکیان تایید کرد
دولت تصمیم گرفته است کالابرگ الکترونیکی را به‌صورت ماهانه به هفت دهک جامعه اختصاص دهد؛ اقدامی که قرار است فشارهای معیشتی را کاهش دهد، اما کارشناسان درباره پایداری مالی آن هشدار می‌دهند.
در تازه‌ترین اقدام اقتصادی دولت، پرداخت کالابرگ الکترونیکی به هفت دهک جامعه به‌صورت ماهانه و ثابت در دستور کار قرار گرفته است. رئیس‌جمهور این تصمیم را به عنوان حرکتی در جهت «افزایش رفاه اجتماعی و کاهش هزینه‌های معیشت مردم» معرفی کرده است. با این حال، کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که منابع مالی این طرح هنوز شفاف نشده و ادامه آن بدون اصلاحات ساختاری می‌تواند فشار مالی شدیدی بر بودجه عمومی وارد کند. دولت سه گزینه پیش روی خود دارد: پرداخت همزمان یارانه نقدی و کالابرگ، جایگزینی کامل یارانه نقدی با کالابرگ، یا اجرای مدل ترکیبی، که هر یک پیامدهای متفاوتی برای معیشت و ثبات بودجه خواهد داشت.
وعده رئیس‌جمهور برای کالابرگ ماهانه
رئیس‌جمهور در دیدار اخیر با رهبر انقلاب اعلام کرد: «دولت مصمم است کالابرگ الکترونیک را به‌صورت ماهانه به هفت دهک جامعه اختصاص دهد تا هزینه‌های معیشتی اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد». این طرح که تاکنون در سه مرحله اجرا شده، از شهریور ۱۴۰۴ در مرحله چهارم با اعتبار ۲۷ هزار میلیارد تومان ادامه پیدا می‌کند. اما تثبیت این روند ماهانه نیازمند بودجه سالانه‌ای بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد تومان است که تقریباً نیمی از بودجه عمرانی کشور را تشکیل می‌دهد.
چالش تأمین منابع مالی
هم‌اکنون دولت برای پرداخت یارانه نقدی به ۹ دهک جامعه ماهانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان هزینه می‌کند. اجرای همزمان یارانه نقدی و کالابرگ فشار مالی زیادی بر بودجه عمومی ایجاد کرده است، بدون اینکه منابع پایدار مشخص شده باشد. یکی از راهکارهای پیشنهادی، جایگزینی یارانه نقدی با کالابرگ برای تثبیت قیمت کالاهای اساسی است، اما تاکنون دولت این مسیر را دنبال نکرده و هر دو سیاست را به صورت موازی اجرا می‌کند.
منابع جایگزین ناکافی و شفافیت محدود
سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است که بخشی از منابع کالابرگ از عوارض واردات خودرو توسط ایرانیان خارج از کشور تأمین می‌شود، اما برآوردها نشان می‌دهد این منبع در سال جاری کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان درآمد ایجاد خواهد کرد؛ رقمی بسیار کمتر از نیاز ۲۷ هزار میلیارد تومانی هر مرحله، که تداوم طرح را به چالش می‌کشد. کارشناسان نسبت به ادامه این سیاست بدون اصلاحات ساختاری هشدار داده‌اند.
انحراف از فلسفه اولیه کالابرگ
طرح کالابرگ در سال ۱۴۰۱ با هدف حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و تثبیت قیمت ۱۰ قلم کالای اساسی طراحی شد، اما نسخه کنونی آن عملاً به یارانه نقدی مضاعف تبدیل شده است. مردم اکنون با قیمت روز بازار خرید می‌کنند و این طرح تأثیر چشمگیری بر مهار تورم یا تثبیت معیشت ندارد. مجلس بارها نسبت به این انحراف هشدار داده و بر بازگشت به فلسفه اولیه طرح تأکید کرده است.
موضع مجلس و قانون بودجه
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، تأکید کرده است که کالابرگ باید قیمت کالاهای اساسی را برای مصرف‌کننده ثابت نگه دارد. بند ت تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ نیز دولت را مکلف کرده است که امکان تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ را فراهم کند. این قانون نشان‌دهنده اراده مجلس برای بازگشت به هدف اولیه طرح است، اما اجرای همزمان یارانه نقدی و کالابرگ با منابع محدود همچنان چالش‌برانگیز است.
سه سناریوی پیش‌روی کالابرگ
کارشناسان سه مسیر احتمالی برای آینده طرح کالابرگ مطرح می‌کنند:
-
ادامه مدل فعلی: پرداخت همزمان یارانه نقدی و کالابرگ که کسری بودجه را تشدید می‌کند.
-
بازگشت به فلسفه اولیه: جایگزینی کامل یارانه نقدی با کالابرگ برای تثبیت قیمت ۱۰ قلم کالای اساسی.
-
مدل ترکیبی: تخصیص بخشی از یارانه به صورت نقدی و بخشی به صورت کالابرگ، با تمرکز بر دهک‌های پایین‌تر.
مدل ترکیبی می‌تواند با آزادسازی منابع حاصل از حذف یارانه دهک‌های هشتم و نهم (حدود ۵ هزار میلیارد تومان ماهانه)، مدیریت بهتری بر معیشت فراهم کرده و طرح را تقویت کند.
هشدار کارشناسان درباره ناپایداری طرح
بدون اصلاح ساختار و تعریف منابع پایدار، ادامه کالابرگ ماهانه ممکن است به کسری بودجه و فشار مالی بر اقتصاد منجر شود. بازگشت به فلسفه اولیه و اجرای دقیق تبصره ۱۳ بودجه ۱۴۰۴، که بر تثبیت قیمت کالاهای اساسی تأکید دارد، می‌تواند امنیت غذایی اقشار کم‌درآمد را تضمین کند و از تبدیل این طرح به چالش مالی جلوگیری نماید.
