قرعه‌کشی بزرگ ایران‌خودرو: ۶ میلیون نفر در صف ۷۳ هزار خودرو!
در تازه‌ترین طرح فروش ایران‌خودرو، بیش از ۶ میلیون نفر برای خرید تنها ۷۳ هزار خودرو نام‌نویسی کرده‌اند؛ قرعه‌کشی‌ای که به گفته کارشناسان، نه‌تنها امید مردم به خرید خودرو را زنده نمی‌کند، بلکه نشانه‌ای از بی‌عدالتی و ناکارآمدی عمیق در بازار خودرو ایران است.
رکنا – قرعه‌کشی جدید ایران‌خودرو روز چهارشنبه، ۱۶ مهرماه، با مشارکت چشمگیر بیش از ۶ میلیون متقاضی برگزار می‌شود. در این طرح فروش، تنها ۷۳ هزار خودرو عرضه خواهد شد و به این ترتیب، احتمال برنده شدن هر شرکت‌کننده کمتر از ۱.۵ درصد است. این میزان تقاضا نسبت به تیرماه امسال ده برابر افزایش داشته و کارشناسان علت اصلی آن را حذف شرط افتتاح حساب و بلوکه شدن وجه متقاضیان عنوان می‌کنند.
دکتر امین جعفری در گفت‌وگو با خبرنگار ما، اختلاف چشمگیر میان قیمت کارخانه و بازار آزاد را عامل اصلی افزایش تقاضا می‌داند. به گفته او، بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین ثبت‌نام برای «تارا دستی» انجام شده است؛ خودرویی که اختلاف قیمت آن با بازار آزاد بیش از ۲۴۰ میلیون تومان، معادل ۲۱ درصد است. در مقابل، «دنا اتوماتیک» با اختلاف ۱۴.۵ درصد کمترین استقبال را داشته است.
قرعه‌کشی خودرو؛ بازتابی از بی‌عدالتی و ضعف ساختار بازار
در شرایطی که در بیشتر کشورهای دنیا، فروش خودرو از طریق نمایندگی‌های رسمی، فروش اینترنتی یا طرح‌های لیزینگ انجام می‌شود و مشتریان می‌توانند بر اساس نیاز و توان مالی خود انتخاب کنند، بازار خودرو ایران همچنان درگیر روش‌های انحصاری و غیررقابتی است. در بازارهای جهانی، خودروسازان با تنوع در مدل‌ها، ارائه آپشن‌های واقعی و احترام به سلایق مشتریان، رقابتی سالم و سودمند ایجاد می‌کنند؛ اما در ایران، این مسیر جای خود را به قرعه‌کشی داده است—مدلی که کارشناسان آن را «منسوخ و ناکارآمد» می‌نامند.
بازار خودرو کشور عملاً در اختیار دو خودروساز بزرگ و چند مونتاژکار چینی قرار دارد و نظارت مؤثری بر کیفیت و تنوع محصولات دیده نمی‌شود. بیشتر خودروها با پلتفرم‌های قدیمی، امکانات محدود و حتی رنگ‌های انتخابی محدود به بازار عرضه می‌شوند. بسیاری از خریداران می‌گویند ناچارند خودروهایی را بخرند که مطابق با تصمیم کارخانه‌هاست، نه مطابق سلیقه و نیاز واقعی‌شان.
از ناکارآمدی اقتصادی تا خدشه به کرامت مردم
به باور کارشناسان، قرعه‌کشی خودرو تنها یک روش اقتصادی ناکارآمد نیست، بلکه به نوعی بی‌احترامی به مشتریان نیز تعبیر می‌شود. مردم در شرایطی ناچارند برای خودروهایی با کیفیت پایین و قیمت بالا ثبت‌نام کنند که هیچ نقشی در تعیین شرایط فروش ندارند.
به گفته یکی از تحلیلگران صنعت خودرو:
«این شیوه فروش، حقوق و اختیار مصرف‌کننده را نادیده می‌گیرد و با عرضه خودروهای قدیمی به‌صورت منت گذاشتن، شأن انسانی مردم را زیر سؤال می‌برد.»
در حالی‌که در جهان، قرعه‌کشی معمولاً برای خودروهای خاص و مدل‌های محدود برندهایی مانند تسلا یا پورشه اجرا می‌شود، در ایران این روش برای خودروهای مصرفی و پرتیراژ اعمال می‌شود؛ خودروهایی که نه لوکس‌اند و نه خاص. نتیجه، سود کلان برای واسطه‌ها و مافیای خودرو و زیان مستقیم برای مردم است.
ریشه بحران در سیاست‌های انحصاری
تحلیلگران صنعت خودرو معتقدند تداوم بحران در بازار ناشی از مجموعه عواملی چون ممنوعیت واردات، انحصار تولید توسط دو خودروساز بزرگ، فعالیت محدود مونتاژکاران چینی، سیاست‌های نادرست قیمت‌گذاری و کمبود عرضه در برابر تقاضاست. این شرایط باعث شده قرعه‌کشی همچنان به‌عنوان «راه‌حلی موقت» ادامه پیدا کند.
کارشناسان تأکید می‌کنند که حل این وضعیت تنها از مسیر اصلاح ساختار تولید، آزادسازی واردات، بازنگری در سیاست‌های قیمت‌گذاری و افزایش رقابت واقعی ممکن است. همچنین شفافیت در فرآیندها، نظارت دقیق و ایجاد فضای رقابتی سالم می‌تواند ضمن افزایش کیفیت و تنوع محصولات، به کاهش قیمت‌ها و رضایت خریداران نیز منجر شود.
آینده بازار خودرو؛ نیازمند تصمیم‌های شجاعانه
بازار خودرو در ایران یکی از پرچالش‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است و به گفته ناظران، تا زمانی که سیاست‌گذاران تصمیمات بلندمدت و اصلاحی اتخاذ نکنند، قرعه‌کشی و انحصار ادامه خواهد داشت. در غیر این صورت، این چرخه معیوب نه‌تنها متوقف نمی‌شود، بلکه نارضایتی مردم و بی‌اعتمادی عمومی را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
