جدیدترین فرمول دهک‌بندی خانوار فاش شد | خودروی شما ممکن است یارانه‌تان را حذف کند!

دولت طرح تازه‌ای برای دهک‌بندی خانوارها در سال ۱۴۰۴ تدوین کرده که در آن، دارایی‌هایی مانند خودرو، حساب بانکی و دیگر اموال افراد نقش مهمی در تعیین وضعیت اقتصادی خانوارها دارد. به گفته منابع رسمی، هدف از این طرح، شناسایی دقیق‌تر دهک‌های پردرآمد و حذف آنها از فهرست دریافت یارانه است، اما این روند با چالش‌های متعددی همراه شده است.

چالش‌های تازه در نظام دهک‌بندی

موضوع دهک‌بندی خانوار از پرحاشیه‌ترین مباحث اقتصادی کشور محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، دولت‌ها با استفاده از داده‌های بانکی، مالیاتی و مالکیت دارایی‌ها کوشیده‌اند تا گروه‌های برخوردار را از چرخه دریافت یارانه کنار بگذارند. با این حال، گاه ناهماهنگی‌هایی در اجرای این سیاست رخ داده است. به‌عنوان نمونه، گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه خودروهای لوکس نظیر پورشه، مازراتی و لامبورگینی در لیست یارانه‌بگیران دیده شده‌اند، در حالی که برخی از خانوارهای دارای خودروهای معمولی از دریافت این کمک نقدی محروم شده‌اند.

دهک‌بندی خانوار به چه معناست؟

دهک‌بندی به تقسیم کل جمعیت کشور به ۱۰ گروه بر اساس درآمد و دارایی اطلاق می‌شود؛ به‌گونه‌ای که دهک اول فقیرترین و دهک دهم ثروتمندترین بخش جامعه را شامل می‌شود. طبق اعلام وزارت رفاه، ایران حدود ۸۵ میلیون نفر جمعیت دارد و هر دهک تقریباً ۸.۵ میلیون نفر را در بر می‌گیرد. خانوارهای قرارگرفته در دهک‌های هشتم تا دهم، بیشترین احتمال حذف از فهرست یارانه نقدی را دارند. با این حال، مرزبندی دقیق بین دهک‌ها به دلیل تورم و نوسانات ارزش دارایی‌ها کار آسانی نیست.

نقش خودرو در دهک‌بندی جدید

یکی از معیارهای کلیدی در طرح جدید، ارزش و نوع خودرو است. آمارها نشان می‌دهد که پیش از آغاز طرح حذف یارانه پردرآمدها، خودروهای لوکسی مانند:

• ۴ دستگاه لامبورگینی

• ۱۸۱ دستگاه مازراتی

• ۳۵۱۱ دستگاه پورشه

در فهرست یارانه‌بگیران قرار داشته‌اند. با این حال، بیش از ۲۰ میلیون خودرو متعلق به خانوارهایی است که در دهک‌های متوسط قرار دارند. این خودروها عمدتاً از برندهای داخلی مانند پژو، پراید، سمند و تیبا هستند و ارزش آنها معمولاً کمتر از ۲۵۰ میلیون تومان است.

جدول ارزش خودروها و توزیع دهک‌ها

مطابق این داده‌ها، بیش از نیمی از خودروهای ثبت‌شده در اختیار خانوارهایی با دارایی کمتر از ۲۵۰ میلیون تومان است؛ بنابراین اتکای صرف به ارزش خودرو برای حذف یارانه، شاخصی عادلانه محسوب نمی‌شود.

اهمیت سن خودرو در تعیین دهک‌ها

میانگین عمر خودروهای در حال تردد در کشور حدود ۱۳ سال است. بر این اساس، ممکن است خودرویی خارجی اما قدیمی ارزش اقتصادی پایین‌تری از یک خودروی ایرانی جدید داشته باشد. کارشناسان تأکید می‌کنند که سن خودرو نیز باید در محاسبه دهک خانوارها لحاظ شود تا نتیجه ارزیابی واقعی‌تر و منصفانه‌تر باشد.

به باور متخصصان، ترکیب چند شاخص شامل میزان درآمد، مالکیت مسکن، گردش مالی حساب‌های بانکی و دارایی‌های فیزیکی می‌تواند معیار دقیق‌تری برای تعیین دهک اقتصادی افراد فراهم کند.

سهم برندها در میان خانوارهای یارانه‌بگیر

براساس داده‌های رسمی، توزیع برند خودرو در میان خانوارهای یارانه‌بگیر چنین است:

• ایران‌خودرو: ۹,۹۸۷,۴۸۳ دستگاه

• سایپا: ۸,۲۵۴,۵۵۵ دستگاه

• رنو: ۸۵۹,۱۹۲ دستگاه

• هیوندای: ۳۴۱,۹۳۵ دستگاه

• کیا: ۳۰۷,۴۶۷ دستگاه

این آمار نشان می‌دهد خانوارهای یارانه‌بگیر از نظر برند خودرو، ترکیبی از اقشار مختلف جامعه را تشکیل می‌دهند و حتی بخشی از طبقه متوسط نیز در این میان حضور دارد.

چالش‌ها و پیامدهای حذف دهک‌های بالا

بر اساس قانون بودجه، دولت موظف است دهک‌های هشتم، نهم و دهم را از فهرست یارانه‌بگیران حذف کند. با این حال، اجرای این تصمیم با موانعی چون ابهام در داده‌های مالی، تورم، تغییر سطح درآمدها و اعتراض‌های عمومی همراه است.

وزارت رفاه اعلام کرده است که این طرح به‌صورت مرحله‌ای انجام خواهد شد تا آثار منفی احتمالی بر طبقه متوسط به حداقل برسد. با این وجود، کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت نبود شفافیت و دقت کافی در ارزیابی داده‌ها، احتمال بروز بی‌اعتمادی اجتماعی و نارضایتی عمومی افزایش می‌یابد.

در نهایت، موفقیت طرح دهک‌بندی خانوار به میزان شفافیت اطلاعات مالی، همکاری دستگاه‌ها و به‌روزرسانی داده‌ها وابسته است. تنها در این صورت می‌توان از بروز خطا در شناسایی خانوارها و پیامدهای منفی اجتماعی جلوگیری کرد.