قیمت نان دوباره خبرساز شد
بررسی‌ها نشان می‌دهد «قیمت‌گذاری دستوری» نان، به عاملی کلیدی در کاهش کیفیت و افزایش هدررفت این کالای اساسی تبدیل شده است. کارشناسان معتقدند تنها راه برون‌رفت از این بحران، واقعی‌سازی قیمت‌ها و ایجاد فضای رقابتی سالم است که هم کیفیت نان را ارتقا دهد و هم مصرف‌کننده را به صرفه‌جویی تشویق کند.
فعالان صنف نانوایی و کارشناسان حوزه آرد و نان در کشور، افزایش هدررفت و افت کیفیت نان را ناشی از سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری می‌دانند. به باور آنان، این چرخه معیوب تنها با تعیین قیمت واقعی و ایجاد رقابت سالم قابل شکستن است و می‌تواند انگیزه نانوایان برای استفاده از مواد اولیه باکیفیت و ارتقای سطح خدمات را افزایش دهد.
معضل اسراف نان که روزانه هزاران تن را در کشور شامل می‌شود، نتیجه مستقیم سیاست قیمت‌گذاری دستوری است. این رویکرد نه تنها انگیزه نانوایان برای خرید آرد مرغوب را کاهش داده، بلکه مصرف‌کنندگان نیز به دلیل ارزانی بیش از حد، نان را بی‌ارزش می‌دانند و خرید بیش از نیاز منجر به دورریز بالای آن می‌شود.
یکی از نانوایان فعال در پخت نان دولتی در این باره گفت:
«آرد دولتی که در اختیار ما قرار می‌گیرد از نظر کیفی درجه یک نیست و به همین دلیل نان به عنوان محصول نهایی نیز کیفیت لازم را ندارد. با توجه به قیمتی که برای نانوایی‌ها تعیین شده، خرید آرد آزاد به صرفه نیست و ما از همین آرد دولتی برای تولید نان استفاده می‌کنیم.»
وی ادامه داد:
«اگر قیمت نان واقعی شود، ما برای جذب مشتری مجبور به خرید آرد مرغوب خواهیم شد و کیفیت نان افزایش می‌یابد. هزینه‌های واقعی تولید در قیمت‌گذاری دستوری اعمال نمی‌شود و همین امر بسیاری از همکارانم را از ادامه کار منصرف کرده است.»
به گفته این نانوا، جایگزینی خمیرمایه با جوش شیرین نیز از پیامدهای همین سیاست است:
«استفاده از جوش شیرین به جای خمیرمایه، ناشی از بالا بودن قیمت خمیرمایه است. با قیمت فعلی نان، استفاده از آن به صرفه نیست.»
نقش واقعی قیمت‌ها در ارتقای کیفیت نان
رئیس کارگروه تخصصی آرد و نان اتاق اصناف ایران، محمدجواد کرمی، با بیان اینکه سه عامل اصلی کیفیت نان عبارتند از مواد اولیه درجه یک، نیروی انسانی ماهر و تجهیزات مدرن، افزود:
«تا زمانی که قیمت نان واقعی نشود، نمی‌توان انتظار بهبود کیفیت داشت؛ رقابت موتور محرک کیفیت است. در کشورهای توسعه‌یافته دولت‌ها صرفاً بازار نان را نظارت می‌کنند، اما در ایران قیمت‌گذاری دستوری انگیزه نانوایان و تولیدکنندگان آرد را برای ارتقای کیفیت از بین برده است.»
کرمی به تجربه موفق یک دهه گذشته اشاره کرد:
«در آن زمان یارانه نان مستقیماً به مردم پرداخت می‌شد و نانوایان می‌توانستند آزادانه آرد انتخاب کنند؛ در نتیجه کیفیت نان افزایش یافت و رضایت مصرف‌کننده جلب شد.»
هدررفت نان و راهکار برون‌رفت از بحران
آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود ۲ میلیون تن نان در کشور هدر می‌رود که معادل ۳۰ درصد از کل تولید ملی است. دو عامل اصلی این فاجعه، استفاده از آرد نامرغوب و جایگزینی مواد مضر، و ارزانی بیش از حد نان به واسطه یارانه پنهان است.
راهکار کارشناسان روشن است: حذف قیمت‌گذاری دستوری و سپردن تعیین نرخ به مکانیسم بازار و رقابت سالم. در این شرایط، نانوایان برای جذب مشتری به کیفیت توجه می‌کنند، نان دیرتر بیات می‌شود، مصرف‌کننده ارزش واقعی کالا را می‌بیند و در نتیجه دورریز کاهش می‌یابد.
