قیمت مرغ به سقف تاریخی رسید؛ تولیدکنندگان در فشار شدید
بازار مرغ ایران این روزها در نقطه جوش است؛ ترکیبی از کمبود نهاده‌های دامی، انحصار واردات نژاد و ناکارآمدی سامانه بازارگاه باعث شده قیمت مرغ رکورد تاریخی بزند و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هر دو در وضعیت ناپایداری قرار گیرند.
قیمت مرغ در ماه‌های اخیر تحت تأثیر جهش هزینه‌های تولید و کاهش جوجه‌ریزی به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. فعالان صنعت طیور هشدار می‌دهند که کمبود نهاده‌های دامی و تداوم انحصار در واردات نژاد، عوامل اصلی بی‌ثباتی بازار هستند؛ مشکلاتی که اگر اصلاح نشوند، خطر تداوم گرانی و کاهش تولید در ماه‌های آینده بسیار جدی خواهد بود.
بازار مرغ کشور نه تنها متاثر از تغییرات ارزی یا نوسانات فصلی جوجه‌ریزی است، بلکه ترکیبی از ناکارآمدی در تأمین نهاده، انحصار در واردات نژاد مرغ و ساختار معیوب تخصیص ارز، شرایط را پیچیده‌تر کرده است. در حالی که مصرف‌کنندگان مرغ را به‌عنوان منبع ارزان پروتئین می‌بینند، تولیدکنندگان نیز به نهاده و نژاد وابسته‌اند؛ رکن‌هایی که امروز با گره‌های سیاستی و اجرایی مواجه شده‌اند.
فرزاد طلاکش، دبیرکل فدراسیون طیور ایران، در نشست ویژه اتاق ایران با ارائه آمار و هشدارهای دقیق، نشان داد که سامانه بازارگاه، که از سال ۱۳۹۸ برای شفاف‌سازی بازار نهاده ایجاد شده، عملاً کارآمدی لازم را ندارد. تولیدکنندگان ملزم به پیش‌پرداخت‌های سنگین و انتظار چندماهه برای ورود کالا هستند که باعث می‌شود برای نیاز فوری خود به بازار آزاد مراجعه کنند؛ بازاری که قیمت‌ها در آن روز به روز بالاتر می‌رود.
در ماه‌های اخیر، میلیون‌ها تن نهاده در صف تخصیص ارز یا ترخیص باقی مانده‌اند و مرغداران مجبورند با هزینه‌ای نزدیک به ۸۵ هزار تومان برای هر کیلو مرغ تولید کنند، رقمی که با نرخ‌های فروش بازار همخوانی ندارد. حتی بانک مرکزی اعلام کرده که بیش از ۶ میلیارد دلار ارز برای واردات نهاده تخصیص یافته، اما بازار همچنان با کمبود و گرانی شدید روبروست؛ موضوعی که پرسش‌های جدی درباره مسیر تخصیص ارز ایجاد می‌کند.
اما مشکل تنها به نهاده محدود نمی‌شود. بحران نژاد مرغ نیز ادامه دارد؛ طرح ملی «آرین» با هدف خودکفایی در تولید نژاد بومی، به دلیل اجرای نامناسب، نه تنها موفق نبود، بلکه واردات نژادهای بهره‌ور جهانی مانند «راس ۳۰۸» را متوقف کرد. این نژاد که بیش از ۷۰ درصد تولید جهانی مرغ را تامین می‌کند، اکنون در انحصار یک سازمان شبه‌دولتی قرار دارد که نتیجه آن کاهش بهره‌وری، افزایش تلفات و افت کیفیت تولید است.
تاثیر این بحران‌ها در بازار به روشنی مشاهده می‌شود: کاهش جوجه‌ریزی، افت استاندارد وزنی مرغ‌ها به دلیل هزینه بالای تولید و مشکلات نژادی، همه دست به دست هم داده و تولید را در مسیر کاهش قرار داده‌اند. هر تکانه ارزی، هر تأخیر در تخصیص نهاده و هر محدودیت جدید، می‌تواند قیمت‌ها را بیش از پیش افزایش دهد و موج تازه‌ای از گرانی ایجاد کند.
از نظر مالی، طلاکش اعلام کرده که در سال گذشته حدود ۶.۸ میلیارد دلار برای واردات جو، ذرت و سویا هزینه شده و اگر دولت سیاست ارز ترجیحی را اصلاح کند، درآمد قابل توجهی برای کشور ایجاد خواهد شد. وی پیشنهاد می‌کند که تأمین تسهیلات ارزان‌قیمت برای تولیدکنندگان و ایجاد «کارت خرید پروتئین» جایگزین یارانه نقدی شود تا هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده حمایت شوند.
در عمل، تجمع تولیدکنندگان مقابل وزارت جهادکشاورزی و وعده تخصیص ۷۰ هزار تن نهاده، تنها تا حدودی عملی شده و پس از دو هفته، تنها ۴۰ هزار تن توزیع شده است. این وضعیت، همراه با بالا بودن هزینه تمام‌شده و کمبود نهاده، باعث افزایش قیمت مرغ در بازار شده است. بر اساس مشاهدات خبرنگار ایسنا در ۲۶ آبان، سینه مرغ بدون استخوان ۳۲۹ هزار و ۸۰۰ تومان، مرغ کامل ۳۳۷ هزار و ۱۲۵ تومان، مغز ران ۲۳۳ هزار تومان، ساق مرغ ۲۶۶ هزار تومان، ران و سینه ۲۷۲ هزار و ۲۵۰ تومان و فیله مرغ ۳۸۰ هزار تومان عرضه شده است.
