فوری/ زمزمه پایان سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی؛ کارت ملی جایگزین کارت سوخت میشود!
کارشناسان نزدیک به دولت خبر میدهند که سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی در سال ۱۴۰۵ ممکن است حذف شده و به جای آن، اعتبارات بنزین به کارت بانکی و کد ملی هر فرد واریز شود؛ اقدامی که میتواند تغییر بزرگی در نحوه توزیع یارانه سوخت ایجاد کند.
مقامات دولتی اعلام کردهاند طرح جدید بنزینی فعلاً در مقیاس کوچک و آزمایشی اجرا خواهد شد، اما حتی در همین مرحله محدود هم احتمال وقوع یکی از مهمترین تحولات در نظام یارانه سوخت ایران وجود دارد. تجربه سیاستگذاری در حوزه انرژی نشان داده است که اغلب «آزمایشها» مرحله اول تصمیمهای بزرگ هستند، بنابراین بررسی جزئیات این طرح اهمیت زیادی دارد.
واریز سهمیه به کارت بانکی و کارت ملی؛ تغییر بنیادین در توزیع سوخت
در مدل فعلی، سهمیه بنزین به کارت سوخت خودروها تعلق دارد. اما طرح جدید پیشبینی میکند سهمیه به هر فرد اختصاص یابد و معادل ریالی یا لیتری آن به حساب بانکی متصل به کد ملی واریز شود، حتی برای افرادی که خودرو ندارند. افراد میتوانند سهمیه خود را در پمپ بنزین مصرف کنند یا آن را در بازار ثانویه به فروش برسانند و پول نقد دریافت کنند.
مقایسه سهمیه خودرو با سهمیه فردی
| شاخص | کارت سوخت خودرو | کارت بانکی/ملی |
|---|---|---|
| مبنای تخصیص | به ازای هر خودرو | به ازای هر فرد |
| ذینفعان | فقط مالکان خودرو | تمام شهروندان (حتی فاقد خودرو) |
| قابلیت نقدشوندگی | دشوار و غیرقانونی | آسان و قابل معامله در بازار ثانویه |
| ذخیره سهمیه | کارت سوخت | حساب بانکی ریالی/سهمیهای |
| عدالت توزیع | سود بیشتر برای مالکان چند خودرو | توزیع مستقیم یارانه بین همه مردم |
| کنترل دولت | نیازمند تغییر فیزیکی کارت | امکان تغییر لحظهای سهمیه و قیمت |
بزرگترین تحول، تغییر معیار تخصیص از خودرو به هر فرد است که پایهای برای عدالت بیشتر در توزیع یارانه سوخت فراهم میکند.
مزایا و معایب طرح
مزایا:
-
توزیع عادلانه یارانه: حتی کسانی که خودرو ندارند سهمیه خواهند داشت.
-
کاهش قاچاق سوخت: با نزدیک شدن قیمت به نرخ واقعی، انگیزه خروج غیرقانونی سوخت کاهش مییابد.
-
مدیریت مصرف: افراد با صرفهجویی میتوانند سهمیه خود را نقد کنند و از این طریق از حملونقل عمومی بهره ببرند.
معایب:
-
فشار تورمی: تغییر ساختار میتواند قیمت کالاها و کرایهها را افزایش دهد.
-
پیچیدگی فنی: زیرساخت لازم برای اتصال کارتها به نازلها و بازار ثانویه پیچیده است و کوچکترین اختلال صفهای طولانی ایجاد میکند.
-
کاهش ارزش واقعی: مشابه تجربه یارانه نقدی، مبلغ واریزی ممکن است به دلیل تورم ارزش خود را از دست بدهد.
ارتباط با بنزین ۵۰۰۰ تومانی
دولت نرخ سوم بنزین، ۵۰۰۰ تومان، را معرفی کرده است. اگر سهمیه به کارت ملی واریز شود و بازار ثانویه ایجاد شود، قیمت بنزین آزاد به تدریج به سطح واقعی نزدیک میشود، بدون فشار به قشر ضعیف که با فروش سهمیه خود سود میبرد. اما بدبینها معتقدند این طرح پیشزمینه حذف کامل سهمیههای ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی و افزایش نرخ سوخت تا ۸۰۰۰ یا ۱۰۰۰۰ تومان است.
آینده سهمیهبندی در سال ۱۴۰۵
واریز سهمیه به کارت بانکی، امکان «دیجیتالی کردن یارانه» را فراهم میکند و دولت میتواند میزان یارانه را لحظهای تنظیم کند. اگر این سیستم با زیرساخت درست اجرا شود، عدالت در توزیع یارانه حفظ میشود؛ اما در غیر این صورت، احتمال وقوع شوکهای اقتصادی وجود دارد.
در نهایت، یک چیز قطعی به نظر میرسد: دوران «بنزین ارزان برای همه» در حال پایان است و سال ۱۴۰۵ آغازگر مدیریت هوشمند اعتبار سوخت خواهد بود. مردم باید آماده استفاده از اپلیکیشنهای موبایلی برای خرید یا فروش سهمیه بنزین خود باشند.
