چرا نقره از طلا جلو زد؟/ فلزی که بازار سرمایه ایران را متحول کرد

با آغاز فرآیند پذیره‌نویسی صندوق‌های نقره و پررنگ‌تر شدن نقش این فلز در اقتصاد جهانی، اهمیت نقره در بورس ایران نیز بیش از گذشته مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته است. نقره، یکی از قدیمی‌ترین فلزاتی که بشر از آن استفاده کرده، در طول تاریخ تنها یک کالای زینتی نبوده، بلکه همواره جایگاهی مشابه ابزار مبادله و ذخیره ارزش داشته است.

اما اهمیت نقره در دوران جدید صرفاً به نقش سنتی آن محدود نمی‌شود. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فرد این فلز باعث شده در صنایع پیشرفته امروز نقشی کلیدی ایفا کند. حوزه‌هایی مانند الکترونیک، مخابرات، انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید خودروهای برقی به‌شدت وابسته به نقره هستند و همین موضوع جایگاه این فلز را در تقاضای صنعتی تقویت کرده است.

از سوی دیگر، نقره به‌عنوان یک کامودیتی طی دوره‌های تورمی و نوسانات جهانی، عملکرد مناسبی از خود نشان داده و نقش سپر تورمی آن باعث شده سرمایه‌گذاران در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی، حضور پررنگ‌تری در این بازار داشته باشند. افزایش هم‌زمان تقاضای صنعتی و توجه بیشتر سرمایه‌گذاران، حضور نقره را در بازارهای مالی چشمگیرتر از گذشته کرده است.

محدودیت‌های عرضه و چالش‌های ساختاری

در بخش عرضه، داده‌ها نشان می‌دهد بازار نقره طی سال‌های اخیر با محدودیت‌های جدی مواجه بوده است. بیشتر تولید جهانی نقره نه از معادن اختصاصی، بلکه از استخراج هم‌زمان با فلزاتی مانند سرب و روی حاصل می‌شود؛ موضوعی که انعطاف عرضه را کاهش داده است. علاوه بر این، مشکلاتی مانند عیار پایین معادن، افزایش هزینه استخراج و نبود پروژه‌های بزرگ جدید، فشار بیشتری بر عرضه وارد کرده است.

آمارها تأیید می‌کند میزان تولید و بازیافت نقره از سال ۲۰۱۶ تاکنون روندی تقریباً نزولی تا ثابت داشته و در سال ۲۰۲۵ نیز نسبت به سال ۲۰۱۶ کاهش یافته است.

شتاب در سمت تقاضای صنعتی

در بخش تقاضا، رشد مصرف صنعتی نقره در سال‌های اخیر چشمگیر بوده است. حدود ۶۰ درصد تقاضای فعلی نقره مربوط به صنایع است؛ حوزه‌ای که بزرگ‌ترین موتور رشد این فلز محسوب می‌شود. بخش دیگر تقاضا شامل جواهرات، سکه، شمش و سرمایه‌گذاری مالی است که همچنان جایگاه مستحکم خود را حفظ کرده است.

ترکیب هم‌زمان نقش صنعتی و سرمایه‌ای نقره باعث شده ساختار تقاضا در برابر تغییرات اقتصادی و فناوری پایدار و انعطاف‌پذیر باقی بماند.

افت تولید جهانی و تمرکز جغرافیایی

بررسی آمار سه سال گذشته نشان می‌دهد تولید جهانی نقره با وجود ثبات نسبی، مسیر مطلوبی را تجربه نکرده است. تولید از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ کاهش ۰.۴ درصدی داشته و از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ نیز حدود دو درصد افت کرده است.

از نظر جغرافیایی نیز توزیع تولید بسیار متمرکز است. مکزیک با سهم ۱۶ درصدی بزرگ‌ترین تولیدکننده نقره در جهان به‌شمار می‌رود و پس از آن چین و پرو به‌ترتیب با ۱۳ و ۹ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این تمرکز بالا، ریسک عرضه جهانی را افزایش داده و کاهش تولید در کشورهایی مانند پرو و استرالیا نشان می‌دهد بازار نقره همچنان در برابر شوک‌های عملیاتی و ژئوپلیتیکی آسیب‌پذیر است.

وضعیت ذخایر و عملکرد قیمتی نقره

در بخش ذخایر، پرو با اجرای ۲۱ درصد از کل ذخایر شناخته‌شده، جایگاه نخست را دارد و پس از آن استرالیا و روسیه قرار گرفته‌اند. بررسی عملکرد قیمتی نیز نشان می‌دهد نقره در میان کامودیتی‌ها و در مقایسه با طلا بازدهی قابل‌توجهی داشته و توانسته خود را به سطح بالای ۷۲ دلار برساند.

در ایران نیز بازار نقره روندی کم‌سابقه را پشت سر گذاشته است. گواهی سپرده شمش نقره در سال گذشته ۲۲۳ درصد رشد داشته و در سه‌ماهه اخیر ۱۰۳ درصد افزایش را ثبت کرده است. تنها در ماه آذر نیز رشد ۵۱ درصدی برای این گواهی ثبت شده؛ ارقامی که افزایش توجه به این فلز در بازار داخلی را نشان می‌دهد.

در مجموع، وضعیت اقتصاد جهانی و عوامل اثرگذار بر بازارهای کالایی موجب شده سال جاری به دوره‌ای مناسب برای رشد کامودیتی‌ها، به‌ویژه نقره و طلا، تبدیل شود.