نظام جدید بنزین‌گیری در ایران؛ از کارت سوخت به حساب بانکی: چه تغییراتی در انتظار است؟
در جدیدترین تحولی که در سیاست‌های توزیع سوخت ایران به وقوع پیوسته است، تصمیم به انتقال سهمیه بنزین از کارت‌های هوشمند سوخت به حساب‌های بانکی مالکان خودرو گرفته شد.
سامانه کارت هوشمند سوخت از سال ۱۳۸۶ در ایران راه‌اندازی شد، که هدف اصلی آن کنترل مصرف بنزین، جلوگیری از قاچاق و توزیع یارانه سوخت به‌طور عادلانه بود. از آن زمان، این سامانه نقش مهمی در مدیریت مصرف سوخت ایفا کرده است و دولت‌ها به تناسب نیاز، تغییراتی در سیاست‌های سهمیه‌بندی و قیمت سوخت اعمال کرده‌اند.
بازگشت کارت سوخت پس از چند سال غیبت
در ابتدا، سیاست تک‌نرخی شدن بنزین در سال ۱۳۹۴ باعث شد که استفاده از کارت‌های سوخت شخصی متوقف شود، اما با افزایش قاچاق سوخت و رشد مصرف، دولت دوباره در سال ۱۳۹۸ استفاده از این کارت‌ها را الزامی کرد و سهمیه‌بندی سوخت مجدداً برقرار شد.
آزمایش طرح‌های جدید توزیع سوخت
در چند سال اخیر، پیشنهادهای مختلفی برای بهبود سیستم توزیع سوخت مطرح شده است. یکی از این پیشنهادها، حذف کارت‌های فیزیکی سوخت و انتقال سهمیه به حساب‌های بانکی مالکان خودرو بود. این پیشنهاد به‌منظور کاهش مشکلات ناشی از صدور و نگهداری کارت‌های سوخت، کاهش تخلفات و تسهیل پرداخت هزینه سوخت مطرح شد.
در سال ۱۴۰۰، طرحی آزمایشی با عنوان "بنزین برای همه" در جزایر کیش و قشم به اجرا درآمد. در این طرح، به‌جای تخصیص سهمیه به خودروها، سهمیه سوخت به افراد تعلق می‌گرفت و هر ایرانی می‌توانست ۱۵ لیتر سوخت ماهانه دریافت کند. با این حال، به دلیل پیچیدگی‌های فنی و اجتماعی، این طرح به‌صورت ملی ادامه نیافت.
پیش‌نیازهای قانونی و تصویب طرح جدید
در نهایت، در قانون بودجه ۱۴۰۴ بندی گنجانده شد که به‌موجب آن وزارت نفت موظف شد زیرساخت‌های لازم برای انتقال سهمیه سوخت به حساب‌های بانکی را فراهم کند. این تصمیم، زمینه‌ساز اجرای آزمایشی طرح در اسفند ۱۴۰۳ شد که در صورت موفقیت، این روش می‌تواند به‌صورت سراسری در کشور پیاده‌سازی شود.
جزئیات طرح جدید توزیع سوخت
روز گذشته، قرارداد اجرای آزمایشی طرح انتقال سهمیه بنزین از کارت سوخت به حساب بانکی امضا شد. محمدصادق عظیمی‌فر، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، در این مراسم بیان کرد که این طرح در راستای تکالیف قانونی برای به‌روزرسانی زیرساخت‌های سوخت‌گیری کشور به اجرا درخواهد آمد. وی همچنین به چالش‌های سامانه کارت سوخت اشاره کرد و توضیح داد که در حال حاضر ۴۰ درصد سوخت‌گیری‌ها از طریق کارت جایگاه انجام می‌شود که می‌تواند زمینه‌ای برای قاچاق سوخت باشد. علاوه بر این، فرآیند صدور کارت‌های سوخت زمان‌بر است و مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است.
اجرای آزمایشی طرح در تهران
طرح جدید به‌طور آزمایشی در پنج جایگاه سوخت متعلق به شهرداری تهران اجرا خواهد شد. در این طرح، شهروندان ابتدا در یک پلتفرم ثبت‌نام و احراز هویت می‌شوند. سپس هنگام سوخت‌گیری، از طریق سامانه جایگاه را انتخاب کرده و کدی دریافت می‌کنند. با وارد کردن این کد در دستگاه جایگاه، فرآیند سوخت‌گیری انجام و هزینه آن مستقیماً از حساب بانکی فرد کسر خواهد شد. برای افرادی که امکان استفاده از پلتفرم را ندارند، راهکارهایی همچون کد USSD و پیامک یک‌بار مصرف در نظر گرفته شده است.
تأکید بر عدم تغییر در سهمیه و قیمت بنزین
مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، تأکید کرد که در این طرح هیچ تغییری در سهمیه‌بندی و قیمت بنزین ایجاد نخواهد شد. وی همچنین خاطرنشان کرد که این طرح ارتباطی با طرح‌های آزمایشی قبلی همچون اجرای سهمیه‌بندی در کیش و قشم ندارد.
چشم‌انداز طرح در آینده
طبق قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت چهار ماه فرصت دارد تا زیرساخت‌های این طرح را آماده کند. شریعتی افزود که پیش‌بینی می‌شود این طرح از پایان تیرماه به‌صورت رسمی در سطح کشور اجرایی شود.
محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران، نیز اعلام کرد که شهرداری تهران با اختصاص جایگاه‌های سوخت خود، همکاری لازم را در اجرای این طرح به‌عمل خواهد آورد. وی همچنین گفت که شهرداری تهران به‌طور هم‌زمان دو هدف مهم برقی‌سازی ناوگان حمل‌ونقل و هوشمندسازی را دنبال می‌کند و این طرح می‌تواند به بهبود مدیریت مصرف سوخت در تهران کمک کند.
آینده طرح در سراسر کشور
چراکه این طرح به‌صورت آزمایشی در حال اجراست، نتایج آن به‌طور دقیق بررسی خواهد شد تا روش نهایی برای اجرا در سطح کشور تعیین شود. اگر این طرح به‌طور کامل موفق باشد، احتمالاً به‌طور تدریجی در سراسر کشور جایگزین سیستم کارت سوخت خواهد شد.
اجرای آزمایشی این طرح در تهران یک گام مهم در راستای به‌روزرسانی و هوشمندسازی سیستم سوخت‌گیری کشور به شمار می‌رود. هدف از این طرح، ارتقای شفافیت، سهولت در استفاده، کاهش قاچاق و بهینه‌سازی مدیریت مصرف سوخت است و امیدواریم در صورت موفقیت این طرح، شاهد تحول دیجیتال در نظام توزیع سوخت ایران باشیم.
