آیا اروپا آماده استقلال از آمریکا است؟/ ظهور گلیسم در قلب قاره سبز

در سال 1956، پس از بحران سوئز، کریستین پینو، وزیر امور خارجه فرانسه، در سخنانی تأکید کرد که "اگر متحدان ما در شرایط دشوار، اگر نگوییم بحرانی، ما را رها کرده‌اند، ممکن است دوباره این کار را انجام دهند اگر اروپا نیز در خطر قرار گیرد." این سخنان که در آن زمان واکنشی به بحران سوئز بود، حالا در دنیای معاصر و در واکنش به سیاست‌های ترامپ، بازتاب یافته است.

ظهور دکترین گلیسم: از فرانسه تا کل اروپا

پس از بحران سوئز، و با پیشروی تحولات جهانی، شارل دوگل، بنیان‌گذار جمهوری مدرن فرانسه، به دنبال تقویت بازدارندگی هسته‌ای فرانسه بود و در نهایت در سال 1966 از فرماندهی نظامی ناتو خارج شد. از آن زمان، دکترین گلیسم مبنی بر ضرورت ایجاد دولتی متمرکز و نیرومند و پرهیز از تعهدات بین‌المللی به زیان منافع ملی، در فرانسه به یک رویکرد ثابت تبدیل شد. در حالی که این رویکرد از سوی بسیاری از دوستان اروپایی فرانسه به‌عنوان خودخواهی فرانسوی نادیده گرفته می‌شد، اکنون تغییرات جهانی به‌ویژه در سیاست‌های آمریکایی موجب شده است که سایر کشورهای اروپایی نیز به آن گرایش پیدا کنند.

در این مسیر، برخی از رهبران اروپا مانند مت فردریکسن، نخست‌وزیر دانمارک، به‌طور واضح از استقلال اروپا از آمریکا صحبت کرده و هشدار داده‌اند که «همه در اروپا می‌توانند ببینند که همکاری با آمریکا اکنون متفاوت خواهد بود.» همچنین فریدریش مرتز، صدراعظم احتمالی آلمان، بر این نکته تأکید کرد که اروپا باید استقلال خود را از ایالات متحده به‌دست آورد. کاسپار ولدکامپ، وزیر خارجه هلند، نیز اذعان داشت: «ما همه گلیست شده‌ایم.»

نگاه فرانسه به تغییرات سیاسی در اروپا

در پاریس، این تغییرات به‌طور پنهانی با خوشبینی مورد استقبال قرار گرفته است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، از زمان انتخابش در سال 2017 به اروپایی‌ها هشدار داده بود که باید برای "کناره‌گیری تدریجی و اجتناب‌ناپذیر آمریکا" آماده باشند و از ساخت "قابلیت‌های عملیاتی مستقل اروپا" حمایت کنند. این چشم‌انداز به‌شکلی خاص به‌ویژه پس از دوران ترامپ تقویت شد، چرا که بسیاری از اقدامات وی در سیاست خارجی موجب بروز تنش‌ها و نگرانی‌هایی در میان متحدان آمریکا شده است.

چالش‌های گلیسم در عرصه عمل

با وجود این نگرش‌های جدید، فرانسه با یک چالش مهم روبه‌رو است: عدم افزایش متناسب هزینه‌های دفاعی. فرانسه در سال‌های اخیر به هدف ناتو برای هزینه‌کرد دو درصد تولید ناخالص داخلی در دفاع دست یافته است، اما سایر کشورهای اروپایی هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌اند که بتوانند به‌طور کامل از آمریکا مستقل شوند. این امر به‌ویژه در زمان کوتاه و در شرایط بحرانی، به‌ویژه در مسائل امنیتی و دفاعی، برای کشورهای دیگر تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد.

در حال حاضر، اروپا در حال روبه‌رو شدن با آینده‌ای است که ممکن است در آن وابستگی به حمایت‌های امنیتی آمریکا به پایان برسد. با این حال، برای تحقق این استقلال، اروپا باید اقدامات جدی‌تری در زمینه افزایش هزینه‌های دفاعی و کاهش وابستگی‌های استراتژیک به آمریکا انجام دهد. این فرآیند ممکن است زمان‌بر و چالش‌برانگیز باشد، اما برای تضمین امنیت و استقلال بلندمدت قاره، ضروری است.

نتیجه‌گیری

گرایش به سمت دکترین گلیسم در حال افزایش است، اما تا زمانی که اروپا بتواند به‌طور مؤثر و بدون وابستگی به ایالات متحده به اهداف خود در حوزه امنیت و دفاع دست یابد، این مسیر همچنان پیچیده خواهد بود. برای تحقق این آرمان، اقدامات ملموس در عرصه‌های مختلف، به‌ویژه در زمینه‌های دفاعی و استراتژیک، لازم است.