اردوغان و حذف رقیب اصلی؛ آیا دموکراسی در ترکیه به پایان رسیده است؟
بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، موجی از اعتراضات را در سراسر ترکیه به راه انداخت.
اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و یکی از چهره‌های مطرح اپوزیسیون ترکیه، در ۱۹ مارس، تنها لحظاتی پس از انتشار یک پیام ویدیویی خطاب به هوادارانش، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. او در این پیام گفته بود:
«صدها مأمور پلیس در برابر درها صف کشیده‌اند. ما در برابر استبداد مقاومت می‌کنیم، اما هرگز دلسرد نخواهیم شد.»
این بازداشت در شرایطی صورت گرفت که دولت ترکیه دسترسی به شبکه‌های اجتماعی را محدود، تجمعات عمومی را ممنوع و مسیرهای منتهی به ایستگاه پلیسی که امام‌اوغلو به آن منتقل شده بود را مسدود کرد. اقداماتی که بسیاری آن را نشانه‌ای از نگرانی اردوغان نسبت به محبوبیت فزاینده این چهره اپوزیسیون می‌دانند. حزب جمهوری‌خواه خلق، که امام‌اوغلو عضو آن است، این اتفاق را «کودتای اردوغان» نامیده است.
پرونده‌سازی یا اجرای عدالت؟ اتهاماتی که بر سر امام‌اوغلو سایه انداخته است
در سال‌های اخیر، اکرم امام‌اوغلو با مجموعه‌ای از اتهامات مواجه بوده است؛ از فساد مالی و توهین به مقامات انتخاباتی گرفته تا رهبری یک سازمان جنایی و همکاری با گروه‌های تروریستی. اما زمان‌بندی این بازداشت، درست چند روز پیش از کنگره حزب جمهوری‌خواه خلق که قرار بود او را به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۸ معرفی کند، باعث افزایش شک و تردیدها شده است.
اردوغان و حزب عدالت و توسعه، در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرده‌اند تا موقعیت خود را در برابر مخالفان تثبیت کنند، اما پیروزی امام‌اوغلو در انتخابات شهرداری استانبول در سال ۲۰۱۹ و محبوبیت روزافزون او، معادلات قدرت را برهم زده است. این وضعیت، تهدیدی جدی برای اردوغان محسوب می‌شود؛ به‌ویژه که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که او از رئیس‌جمهور ترکیه پیشی گرفته است.
از لغو مدرک دانشگاهی تا بازداشت؛ تلاش برای حذف امام‌اوغلو از صحنه سیاست؟
تنها یک روز پیش از بازداشت، مقامات ترکیه به‌طور ناگهانی مدرک دانشگاهی امام‌اوغلو را لغو کردند؛ اقدامی که می‌تواند او را از رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری کنار بزند. طبق قوانین ترکیه، نامزدهای این انتخابات باید مدرک دانشگاهی معتبر داشته باشند.
منتقدان این اقدام را نشانه‌ای از تلاش اردوغان برای جلوگیری از رقابتی عادلانه در انتخابات آینده می‌دانند. با این حال، مقامات دولتی مدعی هستند که این تصمیمات در چارچوب قوانین کشور و بدون ملاحظات سیاسی گرفته شده است.
اعتراضات در سراسر ترکیه؛ سرکوب یا مقاومت؟
پس از انتشار خبر بازداشت امام‌اوغلو، هزاران نفر در استانبول و دیگر شهرهای ترکیه به خیابان‌ها آمدند. این اعتراضات با محدودیت‌های امنیتی مواجه شد، اما همچنان ادامه دارد. در همین حال، نیروهای پلیس دستور بازداشت ۱۰۵ نفر دیگر از جمله مشاوران امام‌اوغلو، مقامات شهرداری و روزنامه‌نگاران را صادر کرده‌اند.
فرماندار استانبول نیز اعلام کرده است که به‌منظور حفظ «نظم عمومی»، تمامی تجمعات تا چهار روز آینده ممنوع خواهد بود. اما به نظر می‌رسد که این محدودیت‌ها باعث عقب‌نشینی معترضان نشده است.
تحلیلگران چه می‌گویند؟ آیا ترکیه به سمت دیکتاتوری حرکت می‌کند؟
«گونول تول»، تحلیلگر مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، می‌گوید:
«حتی با استانداردهای خود اردوغان، این یک گام بسیار بزرگ است. او احتمالاً فکر می‌کند که در سایه تحولات جهانی، فضای بیشتری برای سرکوب مخالفان دارد.»
از سوی دیگر، منصور یاواش، شهردار آنکارا و دیگر چهره مطرح اپوزیسیون، هشدار داده است که او نیز ممکن است به سرنوشت امام‌اوغلو دچار شود.
ابراهیم اوسلو، تحلیلگر سیاسی، در این باره می‌گوید:
«ترکیه به الگویی نزدیک می‌شود که در آن، رقابت سیاسی تقریباً غیرممکن خواهد شد.»
تأثیر بازداشت امام‌اوغلو بر اقتصاد ترکیه
بازداشت شهردار استانبول تنها یک بحران سیاسی نبود، بلکه اقتصاد ترکیه را نیز به لرزه درآورد. لیر ترکیه تنها چند ساعت پس از این اتفاق بیش از ۱۲ درصد ارزش خود را در برابر دلار از دست داد. شاخص بورس استانبول نیز با سقوطی ۸.۷ درصدی مواجه شد و بانک مرکزی ترکیه مجبور شد ۱۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را برای حمایت از لیر تزریق کند.
این سقوط ناگهانی، نشانه‌ای از نگرانی بازارهای مالی نسبت به آینده ترکیه است. سرمایه‌گذاران از تشدید بی‌ثباتی سیاسی و احتمال سرکوب بیشتر نگران هستند؛ عاملی که می‌تواند تأثیرات مخربی بر اقتصاد این کشور داشته باشد.
آیا اردوغان می‌تواند اپوزیسیون را کنترل کند؟
حزب جمهوری‌خواه خلق در واکنش به این تحولات، اعلام کرده است که کنگره خود را در ۲۳ مارس برگزار خواهد کرد. این حزب از مردم سراسر ترکیه، نه‌تنها اعضای خود، دعوت کرده است تا در این گردهمایی شرکت کنند و امام‌اوغلو را به‌عنوان نامزد رسمی خود معرفی کنند.
«اوزگور اوزل»، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، در میان موج اعتراضات گفت:
«ما با چیزی جز یک کودتای مدنی روبه‌رو نیستیم.»
به نظر می‌رسد که ترکیه در آستانه یکی از مهم‌ترین آزمون‌های سیاسی خود قرار دارد. آیا اردوغان موفق خواهد شد رقبای خود را از صحنه خارج کند، یا این تحولات آغازگر تغییرات بزرگی در آینده ترکیه خواهد بود؟
