زنگ : کرج و تهران در معرض گردوغبار و فرونشست
خشک‌شدن بی‌سابقه تالاب صالحیه در البرز، حالا زنگ خطری جدی برای ساکنان کرج و تهران به صدا درآورده است.
هشدار جدی درباره بحران تالاب صالحیه
قربانعلی محمدپور، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز، با اشاره به وضعیت نگران‌کننده تالاب صالحیه در تابستان ۱۴۰۴ گفت: «این تالاب در حال حاضر شرایط مطلوبی ندارد و آبرسانی به آن متوقف شده است. با توجه به کمبود منابع آبی در تهران، قزوین و کرج، سهمی برای تالاب در نظر گرفته نشده و عملاً خشک شده است.» به گفته او، حدود سه هفته پیش گردوغبار ناشی از خشکی تالاب، بخش‌های وسیعی از کرج و حتی تهران را در بر گرفت و در صورت وزش بادهای شدید، شدت آن افزایش خواهد یافت.
برنامه برای احیای تالاب
محمدپور ادامه داد: «احیای تالاب یکی از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست است. با دستور استاندار البرز، موضوع احیای تالاب در شورای برنامه‌ریزی استان مطرح خواهد شد.» او همچنین به لزوم حذف زهکشی ۴۰ کیلومتری اشاره کرد که سال‌ها پیش با هدف شورزدایی خاک و توسعه کشاورزی ایجاد شده بود و امروز نقش مخربی در خشکی تالاب دارد.
تغییر اقلیم و سوءمدیریت؛ دو عامل اصلی بحران
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز تأکید کرد: «ایران برخلاف میانگین جهانی که کمتر از یک درجه گرم‌تر شده، با افزایش حدود دو درجه‌ای دما مواجه است و اکنون در میانه یک دوره خشکسالی ده‌ساله قرار داریم.» او علاوه بر تغییرات اقلیمی، سوءمدیریت و توسعه نامتوازن را از دلایل تشدید بحران دانست و گفت بارگذاری بیش از حد جمعیت، صنعت و کشاورزی فراتر از ظرفیت استان، فشار زیادی بر منابع آب و تالاب صالحیه وارد کرده است.
کشاورزی پرمصرف و تغییر کاربری‌های اشتباه
محمدپور تصریح کرد: «هیچ ضرورتی وجود نداشت که در استان‌هایی مانند البرز و قزوین با شورزدایی زمین‌ها، سطح زیرکشت افزایش یابد یا محصولات پرمصرفی همچون صیفی‌جات و هندوانه تولید شود. همین تصمیم‌ها باعث شده تالاب صالحیه امروز در شرایط نامطلوب قرار گیرد.»
بحران فرونشست در مهرشهر و صالحیه
او درباره برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی هشدار داد و گفت: «تا چند سال قبل، موضوع فرونشست بیشتر در استان‌های مرکزی مثل یزد و اصفهان مطرح بود، اما حالا در البرز هم شاهد این پدیده هستیم. گزارش‌های تازه نشان می‌دهد در تالاب صالحیه، نظرآباد و مهرشهر کرج فرونشست رخ داده است. مهرشهری که روزی به باغ‌های سرسبز مشهور بود، اکنون با تهدید جدی فرونشست روبه‌روست؛ پدیده‌ای تدریجی که هر سال شدت بیشتری پیدا می‌کند.»
ضرورت تغییر الگوی کشاورزی و صنعت
وی با اشاره به لزوم تغییر شیوه‌های بهره‌برداری از آب گفت: «روش‌های سنتی آبیاری غرقابی باید کنار گذاشته شود. قانون کشور ما را ملزم کرده که صنایع آب را بازچرخانی کنند و دیگر نباید صنعت جدیدی در البرز ایجاد شود. واحدهای صنعتی فعال نیز باید با احداث تصفیه‌خانه و بازچرخانی، نیاز خود را تأمین کنند. همچنین تأمین حقابه زیست‌محیطی تالاب‌ها باید توسط آب منطقه‌ای تضمین شود.»
محدودیت توسعه صنایع در البرز
محمدپور تأکید کرد: «استان البرز دیگر ظرفیت صدور مجوز محیط زیستی برای صنایع جدید را ندارد. توسعه تولید تنها در صورت استفاده از پساب بازچرخانی‌شده امکان‌پذیر است. نمونه‌هایی مانند نیروگاه منتظر قائم که فاقد سیستم تصفیه بودند، باید اصلاح شوند. بدون مدیریت آب، افزایش تولید عملاً غیرممکن خواهد بود.»
انتقال آب سدهای البرز به تهران
او درباره انتقال آب از سدهای کرج و طالقان به تهران توضیح داد: «آبی که از سد امیرکبیر (کرج) به تهران می‌رود مربوط به دهه ۴۰ است و صرفاً برای شرب در نظر گرفته شده بود. مشکل امروز، نتیجه توسعه نامتوازن جمعیتی در تهران و کرج است.» وی افزود: «سد طالقان نیز سال‌هاست آب به تهران منتقل می‌کند اما در مسیر انتقال هدررفت زیادی دارد که باید اصلاح می‌شد. این سدها خشک نمی‌شوند، اما اگر ارزش واقعی آب در نظر گرفته نشود و مدیریت مصرف جدی نباشد، بحران همچنان ادامه خواهد داشت.»
البرز در آستانه محدودیت‌های جدی
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز در پایان تأکید کرد: «این استان دیگر توان تحمل جمعیت و صنعت بیشتر را ندارد. تنها راه مدیریت شرایط کنونی، تغییر الگوی کشت، بازچرخانی آب در صنایع و تأمین حقابه زیست‌محیطی تالاب‌هاست؛ در غیر این صورت تهدیدات موجود تشدید خواهد شد.»
