تاثیر شرایط بد اقتصادی بر سلامت زنان

روزنامه‌های کهنه، دستمال‌های جمع‌آوری‌شده از مراسم شادی و عزاداری یا حتی قبرستان؛ برای بسیاری زباله‌اند، اما برای زنان ساکن مناطق حاشیه‌ای و کارگرنشین ایران، این‌ها تنها جایگزین نوار بهداشتی هستند. این راه‌حل‌های ناایمن که به «فقر پریود» مشهور شده‌اند، اغلب به عفونت، درد و بیماری منجر می‌شوند و تنها سلامت جسم زنان را نشانه نمی‌گیرند، بلکه تحصیل و آینده دختران را نیز به خطر می‌اندازند. دخترانی که از ترس لکه خون و تمسخر هم‌کلاسی‌ها خانه‌نشین می‌شوند و به تدریج از مدرسه جا می‌مانند.

روایت زنان از گلستان و خراسان تا یاسوج، هرمزگان و خوزستان، همراه با مددکارانی که با آن‌ها کار می‌کنند، تصویری روشن از این بحران ارائه می‌دهد: زندگی در روزهای پریود، با بی‌برقی، کم‌آبی، گرانی و زنانه‌تر شدن فقر، به کابوسی پرخطر تبدیل شده است. برخی حتی صابون یا پودر لباسشویی ندارند و ظروف خود را با خاک می‌شویند. لباس‌های کهنه بارها به جای نوار بهداشتی استفاده می‌شوند و تنها یک لباس زیر تا پایان دوره پریود بر تن باقی می‌ماند. سوءتغذیه و کمبود آهن، بسیاری را به کم‌خونی و ضعف شدید کشانده و انجام کارهای روزمره یا رفتن به مدرسه را برایشان دشوار کرده است. افسردگی، پرخاشگری و کاهش اعتمادبه‌نفس هم به این فهرست اضافه می‌شود.

کارشناسانی مانند شیرین احمدنیا، جامعه‌شناس، و سیمین کاظمی، پزشک و جامعه‌شناس، تأکید دارند که زنان باید دسترسی آسان و رایگان به محصولات بهداشتی داشته باشند. آن‌ها مجموعه‌ای از راهکارهای اجتماعی و نهادی را پیشنهاد می‌کنند: شکستن تابوها و آموزش عمومی، کمپین‌های آگاهی‌رسان و آموزش سلامت جنسی در مدارس، توانمندسازی زنان محلی برای تولید محصولات ارزان و قابل شست‌وشو، و در سطح کلان، توزیع رایگان یا یارانه‌ای محصولات، معافیت مالیاتی نوار بهداشتی، گنجاندن پریود در سیاست‌های رفاهی، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و انجام پژوهش‌های ملی.

وضعیت جهانی

میلیون‌ها زن در جهان هنوز قادر به خرید محصولات بهداشتی یا دسترسی به آب و امکانات بهداشتی مناسب نیستند. بخش زنان سازمان ملل در گزارشی اعلام کرده است که بیش از دو میلیارد نفر هر ماه پریود می‌شوند و میلیون‌ها زن توانایی خرید یا دسترسی به محصولات و امکانات بهداشتی را ندارند؛ مسئله‌ای که بر حقوق، سلامت و آزادی‌های آن‌ها اثر می‌گذارد.

این گزارش همچنین می‌گوید: در برخی ایالت‌های آمریکا، داروی ویاگرا معاف از مالیات است اما محصولات بهداشتی پریود به عنوان کالای لوکس با بالاترین نرخ مالیاتی عرضه می‌شوند. بیش از 1.5 میلیارد نفر هنوز به خدمات بهداشتی پایه مانند توالت خصوصی دسترسی ندارند و نبود دسترسی باعث می‌شود بسیاری از دختران و زنان از مدرسه و محل کار دور بمانند.

در بنگلادش و مصر، تنها ۳۲ و ۶۶ درصد زنان قبل از اولین پریود از آن مطلع بوده‌اند و بسیاری با ترس و شوک روبه‌رو شده‌اند. در بعضی جوامع، زنان در دوران پریود ناپاک و دست‌نزدنی تلقی می‌شوند و از حضور در برخی مکان‌ها منع می‌شوند.

روایت زنان در ایران

مشهد: مرضیه، ۳۶ ساله، خانه‌دار، سال‌ها با اعتیاد به شیشه و کریستال دست و پنجه نرم کرده و پس از ترک اعتیاد با هزینه شخصی، اکنون بدون وابستگی زندگی می‌کند. همسرش کارگر مترو با حقوق چهار میلیون تومان است و آن‌ها سه فرزند دارند. نیاز اصلی این خانواده، علاوه بر خوراک، محصولات بهداشتی ابتدایی است؛ به دلیل ناتوانی مالی، ناچارند از لباس‌های کهنه یا پدهای اهدایی موسسات خیریه استفاده کنند.

خوزستان: صغری، ۳۵ ساله، مادر چهار فرزند، حتی در ساده‌ترین نیازهای بهداشتی محروم است: «مواقع بسیار کمی توانسته‌ام نوار بهداشتی بخرم. از نوجوانی تا امروز همیشه مجبور شدم از کهنه‌های چندبارمصرف استفاده کنم.» پونه پیل‌رام، فعال حوزه زنان، می‌گوید: «فقر پریود باعث ترک تحصیل، انزوا و غیبت‌های مکرر دختران از مدرسه می‌شود.»

یاسوج: زینب مرتضوی، مددکار اجتماعی، تجربه‌هایی دارد که از جمع‌آوری دستمال از مراسم عزا و عروسی تا استفاده مجدد پارچه‌های کهنه توسط دختران حکایت دارد: «این روش‌ها باعث عفونت‌های قارچی و بیماری‌های دیگر می‌شود.»

هرمزگان: نجمه بهاری، مددکار اجتماعی در بندرعباس، می‌گوید: «فقر پریود فقط نداشتن نوار بهداشتی نیست. زنان به دلیل کمبود آهن و پروتئین دچار کم‌خونی شدید می‌شوند و توان انجام کارهای روزمره یا رفتن به مدرسه را ندارند. افسردگی و از دست دادن اعتمادبه‌نفس زندگی‌شان را سخت‌تر می‌کند.»

گلستان و خراسان: مهناز فراهی، مددکار، می‌گوید برخی زنان حتی معتقدند نباید در دوران پریود حمام بروند و استفاده از نوار بهداشتی هم در نبود آگاهی و دسترسی جا نیفتاده است. قطعی آب و برق شرایط را برای استفاده از پارچه‌های کهنه سخت‌تر کرده است.

ابعاد ساختاری فقر پریود

شیرین احمدنیا فقر پریود را مسئله‌ای ساختاری می‌داند: «زنانی که به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند به نوار بهداشتی، تامپون یا کاپ پریود دسترسی پیدا کنند، در معرض محدودیت‌ها و محرومیت‌های جدی هستند.» سیمین کاظمی آن را شکلی از فقر جنسیتی می‌داند: «پریود بخشی طبیعی از فیزیولوژی زنانه است اما در جامعه مردسالار، همواره به‌عنوان عامل طرد زنان دیده شده است.»

این کارشناسان تأکید دارند که محرومیت از محصولات بهداشتی، زنان را به انزوا و خانه‌نشینی سوق می‌دهد، سلامت جسم و روان آن‌ها را تهدید می‌کند و باعث ترک تحصیل دختران می‌شود. آن‌ها همچنین بر اهمیت «کالازدایی» از محصولات بهداشتی و دسترسی رایگان زنان به آن‌ها تأکید می‌کنند: «مالیات بر نوار بهداشتی، نوعی خشونت اقتصادی علیه زنان است.»