ایران در آستانه زمستان بی‌سابقه و بی‌برف؛ هشدار کم‌آبی جدی برای سال آینده
داده‌های تازه ماهواره‌ای نشان می‌دهند که پوشش برف در ارتفاعات ایران نسبت به میانگین ۲۰ سال اخیر، تقریباً به صفر رسیده است. کارشناسان می‌گویند این وضعیت، زمستان آینده و تأمین آب شرب و کشاورزی کشور را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه خواهد کرد.
ایران امسال با کاهش چشمگیر پوشش برف در ارتفاعات روبه‌روست؛ اتفاقی که نگرانی‌ها درباره کم‌آبی زمستان و سال آینده را تشدید کرده است. داده‌های برفسنجی ماهواره‌ای در تاریخ ۱۸ آبان ۱۴۰۴ حاکی از افت بی‌سابقه برف است؛ میزان برف موجود نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۸.۶ درصد و در مقایسه با میانگین ۲۰ سال گذشته ۹۹.۸ درصد کمتر شده است. کارشناسان این وضعیت را «افت بی‌سابقه» توصیف کرده‌اند.
کاهش پوشش برف مستقیماً بر آورد سدها و رودخانه‌ها تأثیر می‌گذارد و می‌تواند تأمین آب شرب شهرهای بزرگ را با محدودیت و افت فشار مواجه کند. بخش کشاورزی نیز در معرض خطر کاهش سطح زیرکشت و افت تولید محصولات قرار دارد. همزمان، برداشت از سفره‌های زیرزمینی شدت گرفته که احتمال فرونشست زمین، کاهش دبی چاه‌ها و خشک شدن قنوات را افزایش می‌دهد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که کاهش برف باعث خشک‌تر شدن خاک، افزایش فرسایش و شکل‌گیری کانون‌های جدید گردوغبار می‌شود و اکوسیستم‌های آبی و زیستگاه‌های حیات‌وحش را تهدید می‌کند. به علاوه، کاهش ذخایر برفی، پایداری منابع آب را به شدت کاهش می‌دهد و ادامه روند فعلی می‌تواند تنش‌های آبی و محدودیت توسعه شهری و کشاورزی را تشدید کند.
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، وضعیت سدهای کشور را «نگران‌کننده» توصیف کرده و اعلام کرده که بسیاری از سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب در شهرهایی مانند تهران، تبریز، اراک و بندرعباس با افت کم‌سابقه مخازن مواجه هستند. وی افزود:
-
سد کمال‌صالح عملاً خالی شده و چهار سد اصلی تهران نیز در شرایطی قرار دارند که مشابه آن سابقه نداشته است.
-
سد شهید کاظمی بوکان، منبع اصلی تأمین آب تبریز، از ظرفیت یک میلیارد مترمکعب تنها ۳۰۷ میلیون مترمکعب آب دریافت کرده است.
-
حجم موجود سد دوستی، تأمین‌کننده آب شرب مشهد، اکنون کمتر از پنج درصد است.
طبق آخرین آمار، بخش قابل‌توجهی از سدهای کشور فقط حجم کافی برای حفظ پایداری سازه‌ای دارند و این میزان نقشی در تأمین آب شرب، کشاورزی یا صنعت ایفا نمی‌کند؛ نشانه‌ای از شکنندگی شدید منابع آبی کشور.
کارشناسان تأکید می‌کنند مدیریت بحران کم‌آبی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تقویت زیرساخت‌ها و سیاست‌های سختگیرانه در مصرف آب است. در غیر این صورت، ادامه روند فعلی موجب تشدید مشکلات تأمین آب شرب، کشاورزی و توسعه شهری در سال آینده خواهد شد.
