تهران در آستانه خفگی/ شاخص آلودگی هوا از ۲۰۰ عبور کرد و پایتخت چهارمین شهر آلوده جهان شد
در نخستین ساعات صبح اول آذر، شدت آلودگی در تهران به حدی رسید که شاخص کیفیت هوا از مرز ۲۰۰ عبور کرد و پایتخت را در جمع آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داد؛ رقمی که شرایط سلامت میلیون‌ها شهروند را به مرحله هشدار رسانده و بار دیگر وضعیت بحرانی آلودگی هوا را یادآوری کرده است.
تهران بار دیگر با موج جدی آلودگی هوا روبه‌رو شد؛ پدیده‌ای که سال‌هاست به‌عنوان یکی از نگرانی‌های اصلی محیط‌زیستی و بهداشتی پایتخت مطرح می‌شود و در ماه‌های سرد سال، با وقوع وارونگی دما و افزایش مصرف سوخت‌های آلاینده، شدت بیشتری پیدا می‌کند. بامداد اول آذر ۱۴۰۴، شاخص کیفیت هوا در پایتخت از عدد ۲۰۰ عبور کرد و تهران را تا جایگاه چهارم آلوده‌ترین شهرهای بزرگ جهان پیش برد؛ رقمی که برای سلامت گروه‌های حساس بسیار خطرناک ارزیابی می‌شود.
بر اساس گزارش تجارت‌نیوز و به نقل از داده‌هایی که جهان‌نیوز از ایسنا منتشر کرده است، آلودگی هوا در تهران، به‌ویژه در فصل‌هایی که وارونگی دما رخ می‌دهد، همچنان یکی از جدی‌ترین بحران‌های شهری است. داده‌های ثبت‌شده در ساعت ۵:۵۰ صبح اول آذر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که کیفیت هوا در محدوده «بسیار ناسالم» قرار گرفته و شاخص آلودگی (AQI) در این بازه زمانی رقمی بالاتر از ۲۰۰ را ثبت کرده است؛ عددی که برای همه شهروندان، به‌خصوص گروه‌های آسیب‌پذیر، آثار قابل‌توجهی دارد. این شرایط موجب شد تهران در همان روز ابتدا در میان ۱۰ شهر آلوده جهان قرار گیرد و سپس در ساعات بعدی، به رتبه چهارم آلوده‌ترین کلان‌شهرهای دنیا برسد.
در صبح همان روز، ثبت شاخص بالای ۲۰۰ در تهران بار دیگر نشان داد که آلاینده اصلی، ذرات ریز PM2.5 هستند؛ ذراتی که به دلیل ابعاد بسیار کوچک، توان نفوذ به لایه‌های عمیق ریه را دارند و می‌توانند بیماری‌های قلبی–ریوی را تشدید کنند. این وضعیت برای کودکان، سالمندان، زنان باردار، بیماران تنفسی و افرادی که ناچار به حضور طولانی در فضای باز هستند، خطر بیشتری به همراه دارد.
کارشناسان در چنین شرایطی توصیه می‌کنند:
-
زمان فعالیت در فضای باز تا حد امکان کاهش یابد.
-
پنجره‌های منزل بسته نگه داشته شود.
-
در صورت ضرورت خروج، از ماسک‌های استاندارد استفاده شود.
-
از دستگاه‌های تصفیه هوا در خانه بهره گرفته شود.
هوای تهران مانند وضعیت جوی، رفتاری پویا و پرنوسان دارد. بررسی‌های ساعتی نیز نشان داد که وضعیت آلودگی در ساعات بعدی تغییر کرده و تهران در بعدازظهر شنبه در جایگاه چهارم آلوده‌ترین شهرهای بزرگ جهان قرار گرفته است. شهرهای اطراف از جمله ساوه هم تحت تأثیر این شرایط قرار داشتند.
پیش‌بینی وضعیت هوا در ادامه روز
برآوردها نشان می‌دهد که در ساعات پایانی شب، کیفیت هوا با اندکی بهبود همراه خواهد شد و انتظار می‌رود شاخص آلودگی تا زیر ۱۲۰ کاهش یابد. این کاهش محدود معمولاً به دلیل تغییرات جوی مانند افزایش باد، وقوع بارندگی یا افزایش اختلاط عمودی هوا ایجاد می‌شود. با این حال، چنین بهبودهایی کوتاه‌مدت هستند و برای حل پایدار مسئله آلودگی، کاهش انتشار آلاینده‌ها در بخش‌هایی مانند صنایع، حمل‌ونقل و تولید انرژی ضروری است.
گزارش‌های سال‌های اخیر نیز نشان داده‌اند که بخش زیادی از کاهش آلودگی هوا مستقیماً نتیجه تغییرات جوی است و نه اقدامات ساختاری؛ موضوعی که بر ضرورت سیاست‌گذاری پایدار و گسترده تأکید می‌کند.
دلایل اصلی آلودگی شدید در تهران
کیفیت هوای پایتخت تحت تأثیر مجموعه وسیعی از عوامل قرار می‌گیرد و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
افزایش مصرف سوخت‌های سنگین در نیروگاه‌ها
استفاده از نفت کوره و مازوت در برخی نیروگاه‌ها در سال‌های اخیر، سهم قابل‌توجهی در افزایش آلاینده‌هایی مانند PM2.5 و PM10 داشته است. -
ترافیک و ناوگان حمل‌ونقل فرسوده
تعداد بالای خودروهای دیزلی، فرسوده و فاقد فیلتر استاندارد از دلایل اصلی انتشار آلاینده‌های NOx و ذرات معلق اولیه در تهران است. -
واحدهای صنعتی و منابع ثابت آلاینده
وجود صنایع متعدد در داخل و اطراف تهران، در شرایط پایداری هوا، تأثیر زیادی بر افزایش آلاینده‌ها دارد. -
گرد و غبار طبیعی
در برخی بازه‌های زمانی، تهران در معرض گرد و غبار منتقل‌شده از مناطق خشک اطراف قرار می‌گیرد که موجب افزایش چشمگیر PM10 می‌شود.
بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که نوع سوخت مصرفی و سیاست‌های حوزه انرژی در سال‌های گذشته نقش قابل‌توجهی در تشدید موج‌های آلودگی هوا داشته و تأثیر آن بر سلامت شهروندان مستقیم و گسترده است.
جمع‌بندی وضعیت تهران در پاییز و زمستان ۲۰۲۵
تداوم آلودگی هوا در پاییز و زمستان نشان می‌دهد که بحران کیفیت هوا هنوز یکی از چالش‌های اصلی زندگی در تهران است. ثبت شاخص بالای ۲۰۰ در اول آذر ۱۴۰۴ و قرار گرفتن پایتخت در میان ۱۰ شهر آلوده جهان، علامتی هشداردهنده برای سلامت عمومی شهروندان محسوب می‌شود. با وجود اینکه پیش‌بینی‌ها از کاهش موقت آلودگی در پایان همان روز خبر می‌دادند، این کاهش‌ها عموماً کوتاه‌مدت و وابسته به شرایط جوی هستند. دستیابی به هوای پاک پایدار تنها با برنامه‌ریزی بلندمدت در زمینه مدیریت سوخت، اصلاح ناوگان حمل‌ونقل، کنترل صنایع و نوسازی زیرساخت‌های انرژی ممکن خواهد بود.
