راز خشکی تهران در روزی که حتی یزد و کرمان سفیدپوش شدند
در روزی که نقشههای هواشناسی از فعال شدن یک سامانه بارشی گسترده خبر میدادند و حتی شهرهایی کمبارش مانند یزد و کرمان شاهد برف بودند، تهران برخلاف انتظار، بارانی به خود ندید. این اتفاق، پرسشهای جدی درباره وضعیت جوی پایتخت، دقت پیشبینیها و آینده بارندگی در تهران ایجاد کرده است.
نقشههای پیشبینی سامانه بارشی روز چهارشنبه ۲۶ آذر، نشان میداد که بخشهای وسیعی از کشور تحتتأثیر این موج قرار خواهند گرفت؛ با این حال، دادهها حکایت از آن داشت که بهجز ارتفاعات، مناطق مرکزی تهران عملاً سهمی از بارش نخواهند داشت. موضوعی که برای بسیاری از فعالان و ناظران حوزه هواشناسی غیرمنتظره به نظر میرسید، چرا که همزمان، استانهایی مانند یزد و کرمان با بارش برف مواجه شدند و پایتخت بدون بارش باقی ماند.
بررسی نقشهها و مدلهای پیشبینی هواشناسی، نیازمند تحلیل دقیق و پرهیز از برداشتهای سطحی است. اتکا به تصاویر یا نقشههای پراکنده، میتواند تصویری نادرست از واقعیت جوی ارائه دهد. بر اساس آمار رسمی، میزان بارندگی تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۸۸ درصد کاهش یافته است؛ با این حال، ارزیابی وضعیت منابع آبی و شرایط هیدرولوژیک پایتخت، نیازمند بررسی روند بارش در روزها و هفتههای آینده خواهد بود.
پرسش اصلی اینجاست که آیا تهران میتواند در ادامه فصل سرد، بخشی از این کمبارشی را جبران کند و کاهش محسوس بارندگی چه پیامدهایی برای منابع آب و مدیریت شهری به همراه خواهد داشت.
تهران؛ جزیرهای گرم در مسیر ابرها
محمد اصغری، کارشناس سازمان هواشناسی کشور و استاد دانشگاه، در گفتوگو با فرارو به تشریح دلایل این وضعیت پرداخته و میگوید:
«خط و الگوی نقشهها نشان میدهد که شرایط برای تغذیه رطوبت در لایههای پایین و بالای تهران و کرج فراهم نیست. به تهران اصطلاحا «جزیره گرمایی» گفته میشود؛ به این معنا که ابرها ممکن است شکل بگیرند، اما وقتی بارش به سطح زمین میرسد، گرمای موجود در کلانشهر باعث تبخیر سریع میشود.»
به گفته این کارشناس، تمرکز صرف بر تهران میتواند تصویر ناقصی از وضعیت سامانه اخیر ایجاد کند. اصغری توضیح میدهد:
«نمیتوان به تمامی نقشهها اعتماد کرد؛ برخی از آنها دستکاری شده و فتوشاپ هستند. یک خط میانگین در نقشهها دیده میشود که نشان میدهد ارتفاعات البرز، تهران، دامنهها، سطح شهر، البرز، قزوین، زنجان، شمال غرب، کردستان و کرمانشاه برای سامانه جدید انتظار بارش نداشتهاند و بنابراین نمیتوان فقط بر تهران تمرکز کرد.»
کاهش بارش در شمال و تمرکز بارندگی در جنوب
بررسی نقشههای لایهای هواشناسی نشان میدهد که در این پهنه جغرافیایی، انتظار بارش قابل توجه وجود ندارد. اصغری در اینباره میگوید:
«نقشهها در لایههای مختلف نشان میدهند که در این ناحیه توقع بارش ملموس نداریم؛ کمااینکه از فردا و روزهای آتی نیز بارشها در سواحل دریای خزر کاهش خواهند یافت. بیشترین بارندگیها در دو سوم جنوبی کشور خواهد بود و در سایر مناطق به شکل پراکنده اتفاق میافتد؛ به همین دلیل هشدار قرمز صادر شده است.»
به گفته او، در دامنههای زاگرس نیز شرایط مشابهی حاکم است و در روز چهارشنبه ۲۶ آذر، وقفهای در بارشهای استان هرمزگان مشاهده شده است.
موج بعدی بارش در راه است
این کارشناس هواشناسی با اشاره به برداشتهای نادرست برخی شهروندان از وضعیت آسمان توضیح میدهد:
«برخی افراد با نگاه به آسمان میگویند که ابرها از بین رفته و بارشها تمام شدهاند، در حالی که اینطور نیست. موج بعدی از امشب وارد کشور میشود، ابتدا از بوشهر و فارس و سپس برای روز جمعه بارشهای سنگین و سیلآسا در حد هشدار قرمز در هرمزگان و کرمان پیشبینی میشود.»
او همچنین به بهبود نسبی شرایط در جنوب شرق کشور اشاره کرده و میگوید:
«در سیستان و بلوچستان هم وضعیت بهتر میشود، هرچند بارشها در حد هشدار نارنجی خواهد بود.»
سرمای کمسابقه در راه است
اصغری با اشاره به فعالیت این سامانه در شرق کشور میگوید:
«از امروز چهارشنبه ۲۶ آذر، در خراسان رضوی بارش برف آغاز شده و سامانه روز شنبه تضعیف میشود، اما سرمای حاصل از آن ادامه خواهد داشت. این سرما از اول مهر ۱۴۰۴ سردترین روزهای سال در نیمه اول هفته آینده را رقم خواهد زد.»
آلودگی هوا مقصر نیست
در روزهایی که بحث ارتباط آلودگی هوا و کاهش بارش مطرح میشود، این استاد دانشگاه نقش آلودگی را در شرایط فعلی رد میکند و میگوید:
«در خصوص نقش آلودگی هوا در کاهش بارش، شایان ذکر است که هماکنون شاخص آلودگی هوا در تهران زیر ۱۰۰ و در محدوده قابل قبول قرار دارد؛ بنابراین در روزهای جاری، آلودگی هوا عامل موثری در کاهش بارشها نبوده است.»
ساختوساز و صنعتیشدن؛ عامل تشدید گرما
اصغری درباره اثر ساختوسازهای گسترده در تهران توضیح میدهد:
«درباره تاثیر ساخت و سازهای بیرویه نیز باید گفت که منظور از این عبارت، صنعتی شدن تهران است. صنعتی شدن باعث افزایش دما و کاهش بارش در کلانشهرها شده و تنها محدود به تهران نیست.»
پیشبینی قطعی وجود ندارد
او با اشاره به محدودیتهای پیشبینی هواشناسی تأکید میکند:
«پیشبینیهای هواشناسی هرگز قطعیت کامل ندارند. به عنوان مثال، تا هفته گذشته پیشبینی سامانهای با شدت هشدار قرمز برای بوشهر، هرمزگان و فارس امکانپذیر نبود.»
جبران کمبارشی؛ مفهومی نادرست
اصغری در ادامه میگوید:
«آمار نشان میدهد که بارندگی در تهران حدود ۸۸ درصد کمتر از حد معمول بوده است. حتی در صورت وقوع بارش، این بارشها تنها میتوانند وضعیت را به شکل مقطعی بهبود دهند و اصطلاح جبران بارشهای گذشته را فراموش کنید.»
سیلاب؛ محتمل اما محدود
این هواشناس درباره احتمال سیلاب در پایتخت توضیح میدهد:
«اگرچه بارشهای سنگین میتواند منجر به آبگرفتگی شود، اما در زمستان جاری بارشها به شکل برف خواهد بود و سیلاب گسترده محتمل نیست.»
در مجموع، دادههای هواشناسی نشان میدهد که کاهش بارندگی در تهران، نتیجه ترکیبی از جزیره گرمایی، تغذیه نامناسب رطوبت و صنعتیشدن کلانشهر است. در حالی که سامانههای بارشی جدید در جنوب و جنوبغرب کشور فعال خواهند بود، پایتخت ممکن است تنها بهطور محدود تحت تأثیر این موجها قرار گیرد؛ شرایطی که لزوم مدیریت بلندمدت منابع آب و بازنگری در الگوهای مصرف را بیش از پیش برجسته میکند.
