خشکی فاجعه‌بار سد کرج/ آیا تابستان ۱۴۰۴ بدون آب خواهد بود؟
با کاهش بی‌سابقه بارش‌ها و کاهش سطح آب در سد کرج، این سد حیاتی که سال‌ها آب شرب و کشاورزی را برای میلیون‌ها نفر تأمین می‌کرد، اکنون در شرایط بحرانی قرار دارد.
سد کرج، یکی از اولین سدهای چندمنظوره ایران، به عنوان منبعی مهم برای تأمین آب شرب، برق و کشاورزی، از سال ۱۳۴۰ در جاده کرج-چالوس به بهره‌برداری رسید و نقش کلیدی در مدیریت منابع آب کشور ایفا کرده است. این سد با ارتفاع ۱۶۳ متر و ظرفیت ذخیره‌سازی ۲۰۵ میلیون مترمکعب آب، از ابتدا برای تأمین نیازهای آبی تهران و استان البرز احداث شد و آب شرب پنج میلیون نفر از این دو منطقه را تأمین می‌کند. علاوه بر این، نیروگاه برق‌آبی سد کرج که سالانه ۱۵۰ گیگاوات‌ساعت برق تولید می‌کند، بخش قابل توجهی از نیاز انرژی این مناطق را برآورده می‌سازد. سد کرج همچنین با تنظیم جریان رودخانه کرج، آبیاری بیش از ۱۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی دشت‌های شهریار و گرمسار را ممکن ساخته است.
اما اکنون، پس از گذشت بیش از شش دهه از بهره‌برداری، وضعیت سد کرج به شدت بحرانی شده است. کاهش بارندگی‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی اطراف سد، باعث شده است که سطح آب این سد به شدت کاهش یابد. در حال حاضر، تنها ۷ درصد از ظرفیت سد پر است و میزان آب موجود در آن به حدود ۱۵ میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با سال گذشته، کاهش ۵۵ درصدی را نشان می‌دهد.
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «سد کرج که بیش از ۴۰ درصد آب شرب تهران را تأمین می‌کند، اکنون با تنها ۷ درصد پرشدگی در شرایط بحرانی قرار دارد.» وی همچنین به وضعیت سایر سدهای تهران اشاره کرد و گفت که سد لار با ۱ درصد پرشدگی عملاً از مدار خارج شده و سدهای لتیان و ماملو نیز هر کدام با ۱۲ درصد پرشدگی در شرایط مشابهی هستند. این وضعیت، به‌ویژه در آستانه تابستان ۱۴۰۴، تهدیدی جدی برای تأمین آب شرب و برق پایتخت به شمار می‌آید.
روحن سزاوار، مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای البرز، در توضیح بیشتر وضعیت بحرانی سد کرج افزود: «میزان بارش در استان البرز از ابتدای سال آبی جاری تا کنون ۴۴ درصد کمتر از میانگین ۵۷ ساله بوده است و ورودی آب به سد در برخی روزها به صفر نزدیک شده است.» وی هشدار داد که اگر بارش‌های بهاری به اندازه کافی صورت نگیرد، تابستان پیش رو ممکن است با مشکلات جدی در تأمین آب مواجه شود.
این کاهش شدید ذخایر آبی نه تنها تهدیدی برای تأمین آب شرب تهران و البرز است، بلکه تولید برق در نیروگاه سد کرج نیز به شدت کاهش یافته و احتمال قطعی برق در تابستان افزایش یافته است. همچنین، کشاورزان دشت‌های شهریار و گرمسار که وابسته به آب این سد برای آبیاری مزارع خود هستند، با خطر از دست دادن کشت بهاره خود مواجه شده‌اند.
در این شرایط، مسئولان با صدور هشدارهای پی‌درپی بر لزوم تغییر الگوی مصرف آب تأکید کرده‌اند. محمد جوان‌بخت از مردم خواسته است که با کاهش مصرف آب به میزان ۲۰ درصد، کمک کنند تا از بحران بزرگ‌تر جلوگیری شود. همچنین، اقدامات مختلفی برای مقابله با بحران در حال انجام است، از جمله نصب کنتورهای هوشمند در واحدهای پرمصرف و تعمیر شبکه‌های انتقال آب فرسوده.
با این حال، کارشناسان معتقدند که بدون بارش‌های کافی بهاری و تغییر الگوی مصرف در مقیاس بزرگ، اقدامات فعلی تنها می‌تواند به‌طور موقت وضعیت را بهبود بخشد. برای کاهش بحران، انتقال آب از سد طالقان به تهران در دستور کار قرار گرفته و طرح‌های بازچرخانی آب نیز در حال توسعه هستند.
سد کرج که زمانی نماد سرزندگی و پایداری بود، اکنون به نقطه‌ای بحرانی تبدیل شده است. اگر بارش‌های بهاری به‌موقع نرسد و مردم نتوانند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند، تابستان ۱۴۰۴ ممکن است به یکی از سخت‌ترین دوره‌های کم‌آبی و بحران انرژی در تاریخ تهران و البرز تبدیل شود.
