خشکسالی بی‌سابقه در ایران؛ افزایش دما و کمبود آب کشاورزی را فلج کرده است
خشکسالی، افزایش دما و سوءمدیریت منابع آبی در سه دهه اخیر، ایران را درگیر بحرانی جدی کرده است.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، گفت: "در دهه‌های اخیر، میانگین دمای کشور هر ۱۰ سال حدود نیم درجه افزایش یافته است. در ۵۰ سال گذشته، این افزایش به ۲ تا ۲.۵ درجه رسیده که باعث افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی میزان تبخیر شده است."
وی تاکید کرد که بالا رفتن دما تأثیر مستقیمی بر کاهش دسترسی به منابع آبی داشته و شرایط خشکسالی را تشدید کرده است.
کاهش بارندگی و کسری ۳۰ میلیارد مترمکعبی آب
کاهش بارش‌ها، برداشت بی‌رویه و سوءمدیریت منابع آبی، بحران آب را در ایران تشدید کرده است. محسن موسوی خوانساری، کارشناس آب، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز گفت: "بارندگی‌ها نسبت به میانگین بلندمدت ۱۰ درصد کاهش یافته و دمای هوا نیز ۱.۵ درجه افزایش یافته است. این عوامل باعث کاهش روان‌آب‌ها و منابع زیرزمینی شده است."
وی افزود که برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، سطح آب چاه‌ها را به یک‌سوم کاهش داده و برخی از رودخانه‌ها را به‌طور کامل خشک کرده است.
مهاجرت‌های اقلیمی و بحران معیشت روستاییان
بحران آب نه‌تنها کشاورزی، بلکه سکونتگاه‌های انسانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. ابوالفضل میرقاسمی، کارشناس توسعه روستایی، اظهار داشت: "سیاست‌گذاری‌های اشتباه موجب تمرکز بیش از حد بر کشاورزی و دامپروری در مناطق خشک شده است. نتیجه آن، فشار مضاعف بر منابع آبی و مهاجرت گسترده مردم از نواحی مرکزی به استان‌های شمالی مانند مازندران و گلستان است."
وی بر لزوم توسعه فعالیت‌هایی همچون صنایع دستی، گردشگری و فرآوری محصولات کشاورزی برای کاهش وابستگی اقتصادی مناطق روستایی به کشاورزی سنتی تأکید کرد.
تغییر الگوی کشت؛ راهکاری برای مدیریت منابع آب
حسین دهقانی سانیج، عضو شورای عالی آب، بر اهمیت تغییر الگوی کشت تاکید کرده و گفت: "در مناطقی که آب کافی نداریم، باید محصولات کم‌آب‌بر جایگزین محصولات پرمصرف شوند. این تغییرات باید از نظر اقتصادی نیز برای کشاورزان جذاب باشد."
وی افزود: "ساماندهی تحویل حجمی آب و جلوگیری از فعالیت چاه‌های غیرمجاز، از جمله اقدامات ضروری برای مدیریت بحران آب است."
بحران آب در خوزستان؛ نخلستان‌ها در آستانه نابودی
کاهش منابع آبی، بحران شدیدی را در نخلستان‌های خوزستان ایجاد کرده است. محمدرضا جعفری، پژوهشگر توسعه و محیط زیست، با اشاره به این بحران گفت: "از ۶ میلیون نخل آبادان در زمان جنگ، تنها ۲ میلیون باقی مانده‌اند. خشکسالی، کاهش کیفیت آب و نبود زیرساخت‌های لازم برای فرآوری خرما، باعث شده کشاورزان از ادامه کار منصرف شوند."
وی تاکید کرد که نبود بازار مناسب، افزایش هزینه‌های تولید و ورود واسطه‌ها، اقتصاد نخل‌داری را در این منطقه به مرز نابودی کشانده است.
جمع‌بندی؛ آیا می‌توان بحران آب را کنترل کرد؟
بحران آب در ایران، نتیجه‌ای از تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست منابع است. تغییر الگوی کشت، جلوگیری از برداشت بی‌رویه و توسعه اقتصادی در مناطق روستایی، راهکارهایی هستند که می‌توانند این بحران را کنترل کنند. با این حال، بدون اقدامات سریع و اصلاحات ساختاری، آینده منابع آبی کشور همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
