ماهی قرمز، تهدیدی برای محیط زیست ایران!
ماهی قرمز، یکی از نمادهای سنتی سفره هفت‌سین، به‌ظاهر بی‌آزار است، اما کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که این ماهی کوچک تهدیدی بزرگ برای اکوسیستم‌های آبی ایران محسوب می‌شود.
این روزها کارشناسان محیط زیست بیش از پیش درباره خطرات ماهی قرمز، آن موجود کوچک و به ظاهر بی‌آزاری که سال‌هاست روی سفره‌های هفت‌سین ما جای گرفته، هشدار می‌دهند. این ماهی که اصالتاً بومی ایران نیست، به یکی از نمادهای سنتی نوروز تبدیل شده، اما واقعیت این است که حضور آن تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های آبی کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل، پویش «ماهی قرمز، نه!» راه‌اندازی شده است تا با جلوگیری از خرید و رهاسازی این ماهی در طبیعت، از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری کند.
ماهی قرمز که بومی آسیای شرقی است، بیش از ۱۰۰۰ سال پیش در چین اهلی شد و در قرن ۱۶ میلادی به ژاپن معرفی گردید. سپس در سال ۱۶۱۱ به پرتغال، ۱۶۹۱ به انگلستان و ۱۷۵۵ به فرانسه راه یافت و به‌تدریج در اروپا گسترش پیدا کرد. بر اساس منابع موجود، این ماهی احتمالاً برای نخستین بار در دهه ۱۹۳۰ میلادی (حوالی ۱۳۱۰ شمسی) از چین به ایران وارد شده است.
چرا ماهی قرمز به هفت‌سین راه یافت؟
آرش جولاده رودبار، پژوهشگر موسسه تحقیقاتی تکامل و تنوع زیستی لایبنیز آلمان و فعال حوزه محیط زیست، در این باره می‌گوید: «دو فرضیه اصلی درباره ورود ماهی قرمز به سفره هفت‌سین مطرح شده است. اول، ارتباط با نام عربی "سمک" که با حرف "س" آغاز می‌شود و دوم، تأثیر فرهنگ چینی که در آن ماهی قرمز نماد خوش‌شانسی و بازگشت به طبیعت است.»
تهدیدات ماهی قرمز برای محیط زیست
ماهی قرمز به عنوان یک گونه غیربومی و مهاجم، تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های آبی ایران محسوب می‌شود. این ماهی با رهاسازی در طبیعت، به سرعت در حوضه‌های آبی کشور گسترش می‌یابد و با گونه‌های بومی رقابت می‌کند. جولاده رودبار در این باره توضیح می‌دهد: «ماهی قرمز توانایی تغییر اکوسیستم‌های آبی را دارد. این ماهی‌ها با مصرف زیاد غذا و تولید فضولات، کیفیت آب را کاهش داده و سطح اکسیژن را پایین می‌آورند.»
علاوه بر این، ماهی قرمز می‌تواند ناقل بیماری‌ها و انگل‌ها باشد و آنها را به ماهیان بومی منتقل کند. این موضوع می‌تواند به کاهش جمعیت ماهیان بومی و تهدید سلامت اکوسیستم‌های آبی منجر شود. جولاده رودبار هشدار می‌دهد: «در برخی موارد، این بیماری‌ها حتی قابلیت سرایت به انسان‌ها را نیز دارند.»
نگهداری ماهی قرمز در خانه: حیوان‌آزاری پنهان
نگهداری ماهی قرمز در تنگ‌های کوچک نیز مشکلات اخلاقی و زیست‌محیطی به همراه دارد. جولاده رودبار می‌گوید: «ماهی قرمز برای زندگی سالم نیاز به فضای زیاد، آب تمیز و تغذیه مناسب دارد، اما در تنگ‌های کوچک اکسیژن کافی وجود ندارد و ماهی دچار استرس شدید، بیماری و مرگ زودرس می‌شود.»
متأسفانه برخی افراد برای افزایش طول عمر ماهی قرمز، آن را در یخچال قرار می‌دهند، که این اقدام مصداق بارز حیوان‌آزاری است. جولاده رودبار توضیح می‌دهد: «ماهی موجودی خونسرد است و دمای بدنش با محیط اطراف تنظیم می‌شود. قرار دادن آن در یخچال، سرعت سوخت و ساز بدنش را به شدت کاهش داده و عملاً آن را به کما می‌برد.»
پویش «ماهی قرمز، نه!»
پویش «ماهی قرمز، نه!» با هدف جلوگیری از خرید و رهاسازی این ماهی در طبیعت شکل گرفته است. این پویش از مردم می‌خواهد به جای خرید ماهی قرمز، به طبیعت احترام بگذارند و سنت‌های واقعی و باستانی خود را حفظ کنند. با پیوستن به این پویش، می‌توانیم از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری کرده و به حفظ گونه‌های بومی ایران کمک کنیم.
جولاده رودبار در پایان تأکید می‌کند: «در حالی که بسیاری از گونه‌های بومی ایران برای عموم مردم ناشناخته مانده‌اند، برای یک گونه غیربومی مانند ماهی قرمز، حتی تمبر یادبود نیز چاپ شده است. این مسئله نشان‌دهنده نبود توجه کافی به گونه‌های بومی و ارزش‌های اکولوژیکی آنها در فرهنگ عمومی و سیاست‌های محیط‌زیستی کشور است.»
با پیوستن به پویش «ماهی قرمز، نه!» می‌توانیم نوروزی سبزتر و سالم‌تر برای زمین رقم بزنیم و از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری کنیم.
