آمار نگران‌کننده خودکشی در ایران؛ زنان خانه‌دار در صدر اقدام به خودکشی
آمارهای منتشرشده درباره خودکشی در ایران، زنگ خطر جدی را برای مسئولان و جامعه به صدا درآورده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر، نرخ خودکشی و اقدام به آن افزایش یافته و زنان خانه‌دار بیشترین آمار اقدام به خودکشی را به خود اختصاص داده‌اند.
بررسی آمارهای منتشرشده درباره خودکشی در ایران، تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت سلامت روان جامعه ارائه می‌دهد. بر اساس داده‌های رسمی، در سال ۱۴۰۱، زنان خانه‌دار با ۳۲.۸ درصد، بالاترین میزان اقدام به خودکشی را داشته‌اند. پس از آن، افراد شاغل با ۱۸.۸ درصد و دانش‌آموزان با ۱۵.۲ درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. درحالی‌که زنان خانه‌دار بیشترین موارد اقدام به خودکشی را دارند، میزان مرگ ناشی از خودکشی در میان آن‌ها در رتبه چهارم قرار دارد.
حمید یعقوبی، روانشناس بالینی و رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی ایران، در این همایش تأکید کرد که روند خودکشی در ایران برخلاف آمار جهانی در حال افزایش است. او با اشاره به داده‌های بین‌المللی اظهار داشت: «در سطح جهان، از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹، میزان خودکشی از ۱۴ درصد به ۹.۵ درصد کاهش یافته، اما در ایران این آمار رو به رشد بوده و احتمالاً به ۹.۶ یا ۹.۷ درصد خواهد رسید.»
به گفته یعقوبی، برای درک میزان واقعی بحران، باید تعداد خودکشی‌های منجر به مرگ را ۲۰ برابر کرد تا رقم تقریبی اقدام به خودکشی مشخص شود. به این ترتیب، اگر سالانه ۷۲۰ هزار خودکشی در کشور رخ دهد، این آمار نشان می‌دهد که حدود ۱۵۰ هزار مورد اقدام به خودکشی در سال وجود دارد.
تحلیل جغرافیایی خودکشی‌ها نشان می‌دهد که برخی استان‌ها آمار بالاتری از مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی دارند. طبق گزارش‌ها، در استان ایلام از هر ۱۰ مورد اقدام به خودکشی، یک مورد منجر به مرگ می‌شود. این نرخ در کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و تهران نیز بالاست. در پایتخت، از هر ۱۲ مورد اقدام به خودکشی، یک مورد جان خود را از دست می‌دهد. در مقابل، استان سمنان کمترین میزان خودکشی منجر به مرگ را دارد؛ در این استان از هر ۴۲ اقدام به خودکشی، تنها یک مورد به مرگ ختم می‌شود.
در سال ۱۴۰۱، بیشترین روش‌های خودکشی شامل دار زدن (۴۸ درصد) و استفاده از قرص برنج (۱۸ درصد) بوده است. به‌ویژه در استان مازندران، ۴۸ درصد موارد خودکشی از طریق مسمومیت دارویی انجام شده است. کارشناسان معتقدند که محدود کردن دسترسی به روش‌های مرگبار می‌تواند نقش موثری در کاهش این آمار داشته باشد. سازمان جهانی بهداشت نیز تأکید دارد که کنترل دسترسی به مواد سمی، تأثیر مستقیمی بر کاهش خودکشی دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۳۲ درصد از خودکشی‌ها مربوط به کارگران و افراد با مشاغل یدی است. دانش‌آموزان و دانشجویان با ۱۹ درصد، خانه‌داران با ۱۱ درصد و افراد دارای مشاغل آزاد نیز با ۱۱ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین، ۷۶ درصد از موارد خودکشی در میان افراد دارای تحصیلات پایین رخ می‌دهد.
یکی از نکات قابل‌توجه، این است که برخلاف تصور رایج، تأهل تأثیر پیشگیرانه قابل‌توجهی بر خودکشی نداشته است. به گفته کارشناسان، این مسئله نشان‌دهنده آن است که بسیاری از افراد، حتی در شرایطی که دارای خانواده هستند، همچنان با مشکلات روانی و اجتماعی مواجه‌اند که آن‌ها را به سمت خودکشی سوق می‌دهد.
یکی دیگر از موضوعات مطرح‌شده در این همایش، تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر افزایش یا کاهش میزان خودکشی بود. یعقوبی در این‌باره گفت: «آیا شبکه‌های اجتماعی می‌توانند عامل افزایش خودکشی باشند یا اینکه می‌توان از آن‌ها برای پیشگیری استفاده کرد؟»
بر اساس نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا، ۸۲ درصد از ایرانیان حداقل از یک پیام‌رسان داخلی یا خارجی استفاده می‌کنند. اینستاگرام با ۳۱ میلیون کاربر و تلگرام با ۲۴ میلیون کاربر، محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند. بررسی‌ها نشان داده است که استفاده بیش از ۵ ساعت در روز از شبکه‌های اجتماعی، خطر خودکشی را تا دو برابر افزایش می‌دهد. درعین‌حال، حذف کامل این شبکه‌ها نیز می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روان داشته باشد.
افزایش نرخ خودکشی در ایران، به‌ویژه در میان زنان خانه‌دار، دانش‌آموزان و کارگران، نشان‌دهنده بحرانی جدی در حوزه سلامت روان است. کارشناسان بر این باورند که علاوه بر تلاش برای کاهش روش‌های در دسترس خودکشی، باید به ریشه‌های روانی و اجتماعی این پدیده نیز توجه شود. همچنین، نقش شبکه‌های اجتماعی در تشدید یا کاهش بحران، موضوعی است که نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری دارد. مسئولان و نهادهای مربوطه باید با اقداماتی عملی، از گسترش بیشتر این بحران جلوگیری کنند.
