کشف معادن هخامنشی در استان ایلام با کمک اینستاگرام
کشفی بزرگ در استان ایلام خبرساز شده است. معادنی که هزاره‌ها در دل خاک نهفته بودند، حالا با کمک یک ویدیو در اکسپلور اینستاگرام شناسایی شدند.
محمد ابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، روز جمعه از کشف معدن گمشده هخامنشی در آبدانان استان ایلام خبر داد و آن را «شگفت‌انگیز» خواند. این معدن پس از دو هزار سال، کشف شده و به گفته زارعی، می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات باستان‌شناسی در خاورمیانه باشد.
زارعی در گفت‌و‌گو با ایسنا افزود: «داریوش بزرگ، شاهنشاه هخامنشی، در کتیبه یادبود بنیاد کاخ آپادانا در شوش، به محل تأمین سنگ‌های استفاده شده در این کاخ با نام «ابیرادوش» اشاره کرده بود، اما مکان دقیق این معدن هنوز ناشناخته بود. کشف این معادن در دامنه‌های کبیرکوه می‌تواند معمای تاریخی دو هزار سالهای را حل کند.»
چطور این معادن گمشده کشف شدند؟
معدن مورد نظر در فاصله حدود ۱۵۰ کیلومتری از شهر تاریخی شوش قرار دارد. مسیر حمل و نقل سنگ‌ها از این معدن به کاخ آپادانا احتمالاً شامل جاده‌های کوهستانی و مسیرهای آبی رودخانه کرخه بوده است. اما نکته جالب اینجا است که شناسایی این معادن به طور تصادفی و از طریق یک ویدیو در اکسپلور اینستاگرام اتفاق افتاد.
لقمان احمدزاده شوهانی، باستان‌شناس سرپرست پروژه معادن آبدانان، توضیح می‌دهد: «۱۰ مهرماه، به‌طور کاملاً اتفاقی ویدئویی از یک کوهنورد به نام محمد حیدری در اکسپلور اینستاگرام دیدم. او در حال معرفی معادنی در کبیرکوه بود و تصور می‌کرد این سنگ‌ها برای ساخت آسیاب استفاده می‌شدند. اما شیوه استخراج این سنگ‌ها شباهت زیادی به روش‌های دوره هخامنشی داشت و بلافاصله فهمیدم که این موضوع باید بررسی و پیگیری شود.»
بررسی‌های اولیه و شواهد موجود
زارعی همچنین اعلام کرد که در بررسی‌های اولیه این معادن، ابزارهای باستانی برش سنگ، بقایای استخراج و مقادیر زیادی سنگ‌آهن پیدا شده‌اند که احتمالاً برای تولید بست‌های فلزی در معماری سنگی هخامنشی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این شواهد، همراه با ویژگی‌های زمین‌شناسی منطقه، تأسیس معادن هخامنشی در این منطقه را تقویت می‌کنند.
اما هنوز زود است که قطعی به این موضوع بپردازیم
رائد ناصری فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام، احتیاط بیشتری در تأیید قطعی این کشف دارد و بیان می‌کند: «این‌ها فعلاً در حد یک فرضیه است؛ فرضیه‌ای که به حداقل یک ماه کاوش علمی در منطقه نیاز دارد تا اثبات شود که این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند و از اینجا به شوش منتقل شده‌اند.»
او در ادامه افزود: «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند. برای ما به‌عنوان متولیان میراث فرهنگی، موضوع تا حدی اثبات شده است، اما در باستان‌شناسی چیزی صد درصد نیست تا زمانی که کاوش‌های علمی انجام شود.»
کشف تاریخی؛ یک قدم به بازخوانی تاریخ
این معادن که پشت پاسگاه آبدانان قرار دارند، به گفته ناصری فر، چندان ناشناخته نبودند و مردم محلی بدون اطلاع از اهمیت تاریخی آن، از یکی از معادن برای ساخت‌وسازهای خود استفاده می‌کردند.
کاخ آپادانا در شوش که متعلق به داریوش بزرگ بوده است، یکی از مهم‌ترین کاخ‌های هخامنشیان محسوب می‌شود. این کاخ حدود سالهای ۵۲۱ تا ۵۱۵ پیش از میلاد ساخته شد و در سالهای ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ شمسی از زیر خاک بیرون آمد. در سال ۲۰۱۵، این کاخ به همراه شهر شوش به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
کشف این معادن نه‌تنها می‌تواند به حل معماهای تاریخی کمک کند، بلکه یک بار دیگر اهمیت استفاده از فناوری‌های دیجیتال در پژوهش‌های باستان‌شناسی را به رخ می‌کشد.
